Gazların Değişimi ve İlgili Yasalar

Gaz değişimi, akciğerlerdeki alveoller ile bunları çevreleyen pulmoner kılcal damarlar arasında gerçekleşir. Bu süreçte gazların hareketi, temel olarak difüzyon yoluyla sağlanır. Gazların difüzyondaki davranışlarını açıklayan iki önemli yasa vardır: Dalton Yasası ve Henry Yasası.

Dalton Yasası’na göre, bir gaz karışımındaki her bir gaz, diğerlerinden bağımsız olarak kendi kısmi basıncına sahiptir. Karışımdaki tüm gazların kısmi basınçlarının toplamı ise toplam basıncı oluşturur. Atmosferin toplam basıncı 760 mmHg’dir.

Atmosferdeki başlıca gazlar ve kısmi basınçları şöyledir: Azot (N₂) %78.6 ile 597 mmHg, Oksijen (O₂) %20.9 ile 159 mmHg, Argon (Ar) %0.09 ile 0.7 mmHg, Su Buharı (H₂O) %0.04 ile 2.3 mmHg ve Karbondioksit (CO₂) %0.04 ile 0.3 mmHg’dır.

Gazlar, yüksek kısmi basınçtan düşük kısmi basınca doğru difüzyon yapar. İki bölge arasındaki basınç farkı ne kadar büyükse, gazların difüzyonu o kadar hızlı gerçekleşir. Bu mekanizma, akciğerlerde ve vücut genelinde gaz değişimini sağlar.

Solunan hava ile alveoler hava karşılaştırıldığında, alveollerde daha az oksijen (13.8’e karşılık 20.9) ve daha fazla karbondioksit (5.2’ye karşılık 0.04) bulunur. Bunun nedeni, alveollerde gaz değişimi sonucu oksijenin azalması ve karbondioksitin artmasıdır.

Bir diğer sebep ise, solunan havanın nemlendirilirken su buharı kazanmasıdır. Bu durum, diğer gazların kısmi basınçlarını bir miktar azaltır. Ayrıca, dışarı verilen havada alveoler havaya göre daha fazla O₂ (16 vs 13.8) ve daha az CO₂ (4.5 vs 5.2) bulunur.

Bunun nedeni, solunum sırasında anatomik ölü boşlukta kalan ve gaz değişimi yaşamayan havanın tekrar dışarı verilmesidir. Yani dışarı atılan hava, hem alveoler havayı hem de değişmemiş ölü boşluk havasını içerir. Bu, dışarı verilen havanın bileşimini etkiler.

Henry Yasası’na göre, bir gazın bir sıvı içinde çözünme miktarı, gazın kısmi basıncı ve çözünürlüğü ile doğru orantılıdır. Örneğin, CO₂, O₂’ye göre suda 24 kat daha fazla çözünür. Bu yüzden, kanda daha fazla CO₂ bulunur.

Oksijenin çözünürlüğü ise daha düşüktür, bu nedenle kanda çözünmüş oksijen miktarı daha azdır. Günlük hayatta, gazlı içecek şişesi açıldığında basınç azalır ve CO₂ hızla çözeltiden ayrılarak kabarcıklar oluşturur. Bu, Henry Yasası’nın doğrudan bir örneğidir.

Sonuç olarak,

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.

SSPS - level up yourself

Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.