Solunum Sistemine Giriş

Solunum sisteminin en temel görevi; vücuda ihtiyaç duyduğu O2’yi sağlarken içeride biriken CO2’yi uzaklaştırmaktır. Bu gazları değişimi olayına respirasyon adı verilir. Respirasyon 4 temel süreçten meydana gelir: ventilasyon, alveoler gaz değişimi, gazların taşınması ve son olarak sistemik gaz değişimi.

GÖRSEL  Solunum sistemi yapıları

Ventilasyon, akciğerlerdeki havanın atmosfer ile değişimini ifade eder, hem girişi hem de çıkışı kapsar. alveoler gaz değişimi, akciğerler içerisindeki hava keseciklerine (alveoller) giren gazların pulmoner kapillerde dolaşan kandaki gazlarla değişmesidir.

Gazların taşınma yönü O2 için akciğerlerden dokulara, CO2 için dokulardan akciğerlere doğrudur. Sistemik gaz değişimi ise kan dolaşımından doku hücrelerine O2 geçişini, zıt yönde de CO2 değişimini kapsar.

GÖRSEL  Respirasyon süreçleri

Görevli Organlar

Ventilasyonda görevli organlar sırasıyla şu şekilde sıralanır; burun, yutak, gırtlak, trakea, bronşlar, bronşiyoller ve alveoller. Trakea akciğerlerin içine girdiğinde bronşları oluşturur. Bu yapılar bolca dallanma yapar, ve her dallanmayla beraber daha küçük yapılı bronşiyolleri meydana getirirler. Burundan alveole kadar olan bu organ sistemi insanın havayolunu oluşturur.

Mukoza Tabakası

Havayolu burundan bronşiyollere kadar mukoza tabakasına sahiptir. Epitel hücrelerin arasında bulunan goblet hücreler tarafından üretilen mukus sayesinde partiküller açısından koruyucu ve aynı zamanda kayganlaştırıcı tabaka bulunur. Epitel hücrelerin yapısındaki uzantılar yani siller (cilia) üretilen mukusu sürekli olarak yukarı (gırtlağa) doğru hareket ettirir.

Mukus, toz ve diğer benzeri küçük parçacıkları yapışkan yapısı sayesinde tutar. Gırtlağa ulaştırıldığında tükürülür, veya mideye gönderilir. Bu sayede yabancı parçacıkların doğrudan dolaşıma karışması engellenir.

GÖRSEL  Respiratuar mukoza tabakası

Epitel hücreler ve mukus arasında bir sıvı (periciliary fluid) bulunur. Sillerin gövdesi bu su bazlı sıvıda yer alır, hareketli olan uçları ise mukusla temas halindedir. Bu sıvı sillerin ve dolayısıyla mukusun hareketini kolaylaştırır.

Burun

Ağızdan da nefes alınabilmesine rağmen havayolu normalde burun ile başlar. Koku için çok önemli olan burun aslında ventilasyonda da çok kritik roller alır. Havanın içeri akışı esnasında kıllarla birincil filtrasyonu yapar.

İçerisindeki kıvrımlı yollar (nasal conchae) sayesinde türbülans yaratıp havanın ortamdaki temasını artırır, böylece mukus ile daha çok filtre edilir, yakın kapiller dolaşımdan bolca ısı kazanır, ve hücrelerin saldığı su damlacıkları sayesinde nemlenir.

Yutak (Farinks)

Nazal ve oral kaviteden özofagusa kadar uzanır. Bu ara bağlantı konumundan ötürü hem sindirim hem de solunum sisteminde görev alan bir yapıdır; hem hava hem de gıdalar için geçiş yoludur. Konuşma seslerinin oluşmasına da katkı sağlar.

GÖRSEL  Baş ve boyundaki solunum yapıları

Gırtlak (Larinks)

Yutağı trakeaya bağlayan geçiş yoludur. Yapısındaki çıkıntılı kıkırdak bölümü adem elması olarak bilinir. Gırtlak, havanın soluk borusuna (trakea), katı ve sıvıların ise yemek borusuna (özofagus) geçişini kontrol eder. Gırtlağın bu fonksiyonu gerçekleştiren parçası epiglottistir.

Yutakta yalnızca hava bulunduğunda, yaprağa benzer şekildeki kıkırdak yapılı epiglottis açık konumdadır, böylece havanın doğrudan trakeaya geçişine müsaade eder. Bu esnada havanın içinde toz benzeri küçük partiküller bulunuyorsa öksürme refleksi meydana gelir ve havayolu temizlenir.

Gırtlağın bir diğer görevi de ses üretmektir. 2 parçadan oluşan elastik yapılı ses telleri bulunur. Dışarı doğru hava çıkışı esnasında gırtlakta bulunan kaslar ses tellerinin gerginliğini ve açıklığını ayarlayarak çeşitli seslerin üretimini sağlar. Erkek cinsiyet hormonları telleri daha uzun ve kalın yaptığı için erkek sesi genelde daha kalındır.

Trakea ve Primer Bronşlar

Gırtlaktan geçen havayı bronşlara ileten yapı trakeadır. Duvar yapısında 15-20 adet C şekilli kıkırdak halka bulunur. Bunlar yapısal destek sağlarken, daralıp kendi içine doğru çökmesini de engeller.

GÖRSEL  Trakea yapısı ve sağ/sol bronşlar

Trakea sağ ve sol primer bronşlara ayrılır. Primer bronşlarda da yapısal destek için, daha seyrek olsa da,  kıkırdaklar bulunur. Bronşlar trakeadan aldıkları havayı daha küçük yapılı bronşlara ve bronşiyollere ileterek solunumda görev alır.

Sonuç olarak,

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.

SSPS - level up yourself

Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.