Beyin fazlasıyla kompleks bir yapı olduğu için birden fazla ana ve alt bölüme ayrılarak incelenir. Kafa karışıklığı yaratmamak adına bu yazımızda herhangi bir kesin bölümlendirme yapmadık.
Harekete katkı sağlayan bölümlere değindik; serebrum, serebellum ve beyin sapı. Bu üç yapının hepsi hareketin oluşumuna dolayısıyla da performansa önemli katkılar yapar.
GÖRSEL Beynin temel yapıları ve serebral loblar
Serebrum
Serebrum beynin büyük kubbesi olarak ifade edilir. Sağ ve sol hemisfer (yarım küre) olmak üzere ikiye ayrılmıştır. En üst katmanına serebral korteks adı verilir. Her bir hemisferde 4 adet lob vardır (frontal, parietal, temporal, oksipital) ve burada 8 milyondan fazla nöron bulunur.
Korteks; kompleks hareketin organizasyonu, deneyimle elde edilen kazanımın saklanması ve duyusal bilgileri almak gibi birçok eylemden sorumludur. Biz şu anda istemli hareketin organizasyonuyla ilgileniyoruz, o yüzden motor kortekse bakalım.
GÖRSEL Korteksteki ana motor alanlar
Motor korteks, spinal korda hareket planını ileten yapı olsa da bunu tek başına yapmaz. Diğer yapıların ince ayarlamalarına ihtiyaç duyar. Kendi bilgileriyle diğer yapılardan aldığı girdileri toplayarak hareket planını oluşturur ve motor emri spinal korda iletir.
Serebellum
Serebellum, pons ve medullanın arkasında yer alır. Bazı kaynaklarda beyincik olarak da ifade edildiğini görebilirsiniz. Motor korteks, omurilik ve beyin sapıyla bağlantı kurar, ve bu bağlantılar sayesinde kompleks hareketin gözlenmesi ve kontrolünde önemli rol alır.
Proprioseptörlerden aldığı geribildirimler sayesinde hareketin kontrolüne yardımcı olur. Buna ek olarak, motor korteksle yaptığı bağlantı üzerinden hızlı ve balistik hareketleri başlatabilir. Serebellum hasarı yaşayan bireylerin hareket kontrollerinin zayıfladığı gözlenmiştir.
GÖRSEL Beynin yandan ve ortadan kesik görüntüsü
Beyin Sapı
Beyin sapı, kafatasının alt kısmında omuriliğin ise tam üstünde yer alır. Pons, medulla ve orta beyinden oluşur. Yapısında çok fazla sinir yolu ve nöron kümesi barındırır.
Beyin sapına dağılmış olan ve omurilik ile beyin arasındaki iletişimi düzenleyen kompleks bir nöron ağı bulunur. Retiküler formasyon olarak adlandırılan bu kompleks nöron ağı hem CNS hem de PNS ile iletişim halindedir.
GÖRSEL Retiküler formasyon
Beyin sapında bulunan nöronal devreler göz hareketleri ve kas tonusunun kontrolünden sorumludur. Buna ek olarak, respiratuvar ve kardiyovasküler kontrol merkezlerini yapısında barındırır. Vücudun yerçekimine karşı duruşunda ve dengenin sağlanmasında görev alır.
Spinal Kord
Spinal kordun diğer adı omuriliktir. Bu yapı motor kortekste başlatılan uyarıları çeşitli sinir lifleri aracılığıyla kaslara iletir. Buna ek olarak, duyusal sinirler merkezi sinir sistemine iletimi omurilik ile gerçekleştirir.
Bu noktada hızlıca refleksleri hatırlayalım. Duyusal girdiler spinal korda ulaştığında agonist ve antagonist kas üstünde etkili olabiliyordu. Spinal kord, duyusal girdinin şiddetine bağlı olarak (motor korteks girdisi olmadan) monosinaptik veya polisinaptik refleksler ile kas kasılmaları üzerinde etki yaratabilir.
GÖRSEL Spinal korddan çıkan motor nöron
Motor kortekste planlanan ve başlatılan uyarılara bakalım. Bu uyarılar spinal seviyede düzenlemeye maruz kalır. Omurilikte bulunan bir ağ yapısı, merkezi patern üreticileri (central pattern generaters), ortaya çıkan son harekete katkıda bulunur. Motor kortekste planlanan hareketin uygun kas aksiyonuna dönüşmesine ise spinal ayarlama (spinal tuning) denir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.