Vücudunuzdaki dengenin korunmasında otonom sinir sistemi büyük role sahiptir. Otonom kelimesinden anlaşılabileceği gibi bu motor sinirler bilinç düzeyinizin altında fonksiyon görür.
Kalbinizi hızlandırıp yavaşlatabilir misiniz, peki ya kan damarlarınızı daraltıp genişletmenizi istesek ya da yağları hareketlendiren yani lipoliz tetikleyici hormonları salgılatın desek? Bahsettiğimiz olaylar, elbette ki, sizin kontrolünüzde değildir.
Kontrol sizde olmasa da heyecan veya korku duygularını yaşadığınızda kalbiniz hızlanır ve terlemeye başlarsınız. Bu benzer etkiler egzersizle beraber de ortaya çıkar, yani egzersiz otonomik aktiviteyi artıran bir faktördür.
GÖRSEL Kalbin otonom kontrolü
Otonom sinir sistemi iki ayrı kısımdan oluşur: sempatik ve parasempatik. Birçok organ bu iki kısım tarafından da innervasyona sahiptir. yani hem sempatik hem de parasempatik sinirler organa AP taşımaktadır.
Sempatik sistem, genel olarak organın aktivitesini artıran yani enerji harcamasını yükselten uyarılar taşırken parasempatik sistem yavaşlatıcı uyarılar taşır. En basit örnek, sempatik sistemin kalp atış hızını yükseltmesi parasempatik sistemin ise düşürmesidir.
Vücudunuzda bulunan herhangi bir organın aktivite seviyesi hangi tür uyarıyı daha çok aldığına bağlıdır. Sempatik sinirler aracılığıyla taşınan AP sıklığı daha yüksek ise bu durumda organ fonksiyonun hızlanacağı veya artacağını unutmayın.
GÖRSEL Sempatik sinir sistemi (torakolumbar)
Sempatik sinirlerin hücre gövdeleri spinal kordun torasik ve lumbar bölgelerinde yer alır. Sempatik sinirlerin akson terminalinden efektör organa salınan nörotransmitter norepinefrindir.
Norepinefrin, hücre zarında alfa veya beta reseptörlere bağlanarak hedef organda/dokuda etki gösterir. Etkinin durdurulması için ise ya geri alımı ya da parçalanması gerekir.
GÖRSEL Parasempatik sinir sistemi (kraniosakral)
Parasempatik sinirlerin hücre gövdeleri beyin sapı ve spinal kordun sakral kısmında bulunur. Sinirlerin akson terminalinden, sempatikten farklı olarak, asetilkolin salınır. Parasempatik etkinin kesilmesi için ise nörotransmitterin asetilkolinesteraz enzimi tarafından yıkılması gereklidir.
Dinlenme anında sempatik ve parasempatik bölümler denge halindedir. Egzersizle beraber parasempatik azalırken sempatik aktivite artar; kalp hızlanır, kan kaslara gönderilir. Egzersizin durmasıyla beraber ise sempatik aktivite azalmaya parasempatik artmaya başlar; vücut dinlenme durumuna geri döner.
GÖRSEL Otonom sistemde nörotransmitterler
Sonuç olarak;
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.
Egzersiz ve Beyin Sağlığı - 12