Sinir sistemi, vücudumuzun içinde ve dış çevrede meydana gelen bütün olaylardan bilgi toplamak ve bunlara yanıt oluşturmaktan sorumludur. Bu sayede dışarıdaki ve içerideki değişken durumlara rağmen iç dengenin korunması sağlanır.
Okula giderken karşıdan karşıya geçmek istediğinizde kırmızı ışık yandığını fark ettiniz; gözlerinizden beyninize ışık rengi bilgisi sağlandı (afferent girdi). Bu bilgi beyinde işlendi ve ne anlama geldiği kararlaştırıldı (entegrasyon). Verilen karar neticesinde durup araçların geçmesini beklediniz; kaslarınız hareketi durdurdu (efferent çıktı).
GÖRSEL Sinir sisteminin işleyişi
Sinir sistemi yapısal olarak merkezi ve periferik olmak üzere ikiye ayrılır. Merkezi sinir sistemini (central nervous system, CNS) oluşturan yapılar beyin ve spinal korddur.
Periferik sinir sistemi (peripheral nervous system, PNS) ise CNS ile diğer dokular arasında bağlantı kurulmasını sağlayan kranial ve spinal sinirlerden oluşur.
GÖRSEL Sinir Sisteminin Organizasyonu
PNS duyusal (afferent) ve motor (efferent) olmak üzere ikiye ayrılır. Duyusal reseptörler hem dış çevreyi (ışık, ses gibi) hem de vücut içini (ısı, O2 seviyesi gibi) sürekli olarak gözler ve değişimleri algılar. Bu değişimler duyusal girdi (afferent input) olarak CNS'ye ulaştırılır.
Motor ya da efferent kısım ise CNS'den efektör organlara uyarı iletir. Kaslar ve endokrin bezler efektör organlara örnektir çünkü nöronlar aracılığıyla aksiyonlarında değişim veya modifikasyon gerçekleşebilir.
GÖRSEL CNS ve PNS
Periferik sistemin motor fonksiyonları istemli veya istemsiz olabilir. Bilinçli olarak kontrolünü sağladığımız motor fonksiyonlar yani iskelet kaslarımızın isteğimize bağlı olan kontrolü somatik sinir sistemine aittir. Kalbimizin, damarlarımızın ve bazı endokrin bezlerin kontrolü ise isteğimiz dışındadır, otonom sinir sistemi tarafından kontrol edilirler.
Sonuç olarak; sinir sistemi iç ve dış çevreden topladığı bilgilerle canlılığın sürdürülmesini ve eylemlerin başarıyla tamamlanmasını sağlar. Beyin ve spinal kord CNS'yi, kraniyal ve spinal sinirler PNS'yi oluşturur. PNS dış ve iç çevreyi sürekli gözlemleyip CNS'ye afferent girdi sağlar. Bu girdiler CNS'de değerlendirilip uygun görülen motor çıktılar oluşturulur. Motor bölümün istemli kısmı olan somatik sinir sistemi iskelet kas hareketlerinin kontrolünü sağlarken otonom sinir sistemi kalp, damar ve bazı endokrin bezlerin otomatik kontrolünden sorumludur.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.