Akciğer Hacimleri ve Kapasiteleri

Akciğerlerimiz elastik bir yapıya sahiptir. Onu çevreleyen alanın genişleyip daralmasına göre hacim kazanıp kaybeder ve böylece iç basıncı değişir. Normal akciğer fonksiyonunda, nefes alış-verişimiz sırasında ne kadar hava alıp verdiğimizi ya da bir insanın akciğerlerinin ne kadar havayla dolabileceğini anlamak için kullanılan bazı temel ölçümler vardır.

Bu ölçümler spirometre adı verilen cihazlarla yapılır. Spirometrenin kaydettiği ölçümlerin grafiğine ise spirogram denir. Bu ölçümlerde kullanılan kavramlara ve anlamlarına bakalım.

Dinlenme anında sağlıklı bir yetişkin dakikada ortalama 12–15 kez nefes alıp verir. Buna soluk frekansı denir.

Akciğer Hacimleri

Tidal Volüm (TV). Tek bir nefesle akciğerlere giren ya da çıkan hava miktarıdır. Dinlenim anında yaklaşık 500 mL’dir. Ancak bu hacmin tamamı gaz değişimine katılmaz. Yaklaşık 150 mL hava, burun, yutak, gırtlak, trakea ve bronşlar gibi iletici hava yollarında kalır ve gaz değişimi yapmaz. Tidal volümün geriye kalan 350 mL'si ise alveollere ulaşır ve gaz değişimine katılır.

İnspirasyon Yedek Hacmi (IRV). Normal nefesin üzerine alınabilecek maksimum hava miktarıdır. Erkeklerde ortalama 3100 mL, kadınlarda ise 1900 mL’dir. Diyaframın maksimum kasılması ve yardımcı solunum kaslarının devreye girmesiyle gerçekleşir.

Ekspirasyon Yedek Hacmi (ERV). Normal nefes verdikten sonra, aktif (zorlu) ekspirasyon ile dışarı atılabilen hava miktarıdır. Erkeklerde yaklaşık 1200 mL, kadınlarda ise 700 mL’dir.

Rezidüel Hacim (RV). En zorlu ekspirasyondan sonra bile akciğerlerde kalan hava miktarıdır. Bu miktar ölçülemez ve spirometre ile belirlenemez. Erkeklerde ortalama 1200 mL, kadınlarda 1100 mL’dir. Akciğerlerin hiçbir zaman tamamen boşalmamasını sağlar.

Akciğer Kapasiteleri

Akciğer kapasiteleri, birden fazla hacmin toplamı olarak tanımlanır.

İnspirasyon Kapasitesi (IC). Normal ekspirasyon sonrasında alınabilecek maksimum hava miktarıdır. Tidal volüm + inspirasyon yedek hacmi = 500 mL + 3100 mL = 3600 mL (erkek). Kadınlarda yaklaşık 2400 mL’dir.

Fonksiyonel Rezidüel Kapasite (FRC). Normal ekspirasyon sonrasında akciğerlerde kalan hava miktarıdır. Ekspirasyon yedek hacmi + rezidüel hacim = 1200 mL + 1200 mL = 2400 mL (erkek). Kadınlarda yaklaşık 1800 mL’dir.

Vital Kapasite (VC). Maksimum inspirasyonun ardından maksimum ekspirasyonla dışarı atılabilecek toplam hava miktarıdır. 4800 mL (erkek) ve 3100 mL (kadın) civarındadır.

Total Akciğer Kapasitesi (TLC). Akciğerlerin tutabileceği en yüksek hava miktarıdır. Vital kapasite + rezidüel hacim = 4800 mL + 1200 mL = 6000 mL (erkek). Kadınlarda yaklaşık 4200 mL olup erkeklere göre ortalama %20–25 daha azdır.

Dakika Ventilasyonu ve Alveolar Ventilasyon

Dakika ventilasyonu (Minute Ventilation), dakikada akciğerlere giren ya da çıkan toplam hava miktarıdır.

Tidal volüm x soluk frekansı = dakika ventilasyonu şeklinde hesaplanır. Örneğin: 500 mL x 12 nefes = 6000 mL/dk

Alveoler ventilasyon bulunurken ölü boşluk hacmi (yaklaşık 150 mL) hesaplamadan çıkartılır. Bunun sebebi dakika ventilasyon miktarının tamamının gaz değişimine katılmamasıdır. Hesaplama aşağıdaki gibi yapılır:

(Tidal Volüm – Ölü Boşluk) x Soluk Frekansı

(500 mL - 150 mL) x 12 nefes = 4200 mL/d

Egzersizle Değişimler

Egzersiz sırasında hem solunum sayısı hem de tidal volüm artar. Dakika ventilasyonu belirgin şekilde yükselirken, ölü boşluk hacmi sabit kaldığı için alveolar ventilasyon da artar. Bu sayede egzersiz sırasında dokuların artan oksijen ihtiyacı karşılanır.

Sonuç olarak,

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.

SSPS - level up yourself

Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.