Kalp Atım Hacminin Regülasyonu (Stroke Volume)

Kalp her atımında sistol ve diyastol olaylarını tekrarlar. Bu mekanik işleyişe kardiyak döngü denir ve her sistolde ventriküllerden dolaşıma gönderilen kan miktarı stroke volume (SV) olarak adlandırılır. SV, bireyin fizyolojik talebine göre sürekli düzenlenir ve bu düzenlemede önyük, kontraktilite ve ardyük rol oynar.

Önyük. Önyük, SV’nin ilk belirleyicisidir ve diyastol sonu hacmi yani EDV’yi ifade eder. EDV arttıkça ventrikül duvarı gerilir ve bu gerilme kasılma gücünü artırır. EDV ile SV arasındaki doğru orantılı ilişki Frank-Starling mekanizması olarak bilinir. Bu mekanizma özellikle egzersiz sırasında venöz dönüş arttığında belirgin hâle gelir.

GÖRSEL  Frank-Starling mekanizması

Kardiyak kas liflerinin sarkomer yapısı iskelet kasına benzediği için aktin–miyozin örtüşmesinin en yüksek olduğu boyda en güçlü kasılma ortaya çıkar. Dinlenimde EDV yaklaşık 130 mL’dir ve bu hacim sarkomerleri optimum uzunluğa yaklaştırmaz. Egzersizde venöz dönüş arttığında EDV 200–220 mL’ye çıkar ve SV anlamlı şekilde artar.

GÖRSEL Optimum uzunluk ve EDV

Kontraktilite. Kontraktilite, ventrikül miyokardının kasılma gücünü ifade eder ve hücre içine giren Ca²⁺ miktarındaki artışla yükselir. Pozitif inotropik etkili maddeler (epinefrin, norepinefrin, tiroksin, glukagon) Ca²⁺ akışını artırarak güçlü kasılma oluşturur. EDV değişmese bile SV artabilir ve ejeksiyon fraksiyonu %50–60’tan %75–80’e çıkabilir.

Pozitif inotropik etkinin avantajı kasılmanın hem daha hızlı hem de daha kuvvetli olmasıdır. Aynı zamanda gevşeme hızı da artar, bu sayede diyastol süresi kısalmaz ve ventriküllerin doluşu olumsuz etkilenmez. Buna karşılık hücre dışı K⁺ artışı veya asidoz gibi durumlar negatif inotropik etki oluşturarak SV’yi düşürür.

GÖRSEL  Kalsiyumla gelişmiş kasılma ve gevşeme

"Asidoz (H+) ve ekstraselüler potasyum (K+) birikimi kalpte negatif inotropik etki yaratır."

Ardyük. Ardyük, aorta veya pulmoner arterdeki basıncı temsil eder. Kan, basıncın yüksek olduğu bölgeden düşük olduğu bölgeye akacağı için ventrikül basıncının ilgili damardaki basınçtan daha yüksek olması gerekir. Sağ ventrikül pulmoner artere kan fırlattığından duvarı daha incedir, sol ventrikül ise aortik basınca karşı çalıştığı için kalın bir miyokarda sahiptir.

Ardyük çok yükseldiğinde ventrikülün kanı dışarı atması zorlaşır ve SV azalır. Hipertansiyon hastalarında ardyük uzun vadede belirgin bir SV düşüşüne sebep olabilir. Ancak sağlıklı bireylerde ardyük SV’yi etkileyen en baskın faktör değildir; önyük ve kontraktilite çok daha belirleyici rol oynar.

GÖRSEL Aorta ve pulmoner artere akış

Stroke volume tek başına kalbin pompalama kapasitesini belirlemez. Kalp debisinin ikinci temel bileşeni olan kalp atım hızı da aynı derecede önemlidir. Bir sonraki bölümde kalp atım hızını düzenleyen sinirsel, hormonal ve mekanik mekanizmaları ayrıntılı şekilde inceleyeceğiz.

Sonuç olarak,

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.

SSPS - level up yourself

Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.