Kalbimiz 7/24, durmadan harika bir düzende çalışır. Bu düzenin elektriksel işleyişini önceki yazımızda anlattık. Şimdi ise bu döngüsel işleyişin mekanik kısmını anlatıyoruz.
Kardiyak döngü, tek bir kalp atımına ilişkin bütün olayları ifade eder. Bu döngüdeki olaylar şunlardır: atriyal diyastol ve sistol, ventriküler diyastol ve sistol. Bütün odacıklarda sistol ve diyastol gerçekleşmesine rağmen kardiyak döngü, ventriküllerde gerçekleşen olaylara göre isimlendirilir ve iki ana olaya ayrılır. Ne demek istediğimize bir örnek ile bakalım.
Dinlenim anında 75 bpm atım yapan bir kalbin tek bir atımı 0.8 saniye sürer. Bu döngüde ventriküller ortalama 0.5 saniye boyunca diyastoldedir, yani gevşeme ve kan dolma dönemi. Kasılıp kanı fırlatması ise yaklaşık 0.3 saniye sürer, buna da sistol denir.
GÖRSEL - Ventriküler sistol
"Sistol kasılmayı, diyastol ise gevşemeyi ifade eder."
Sistol ve diyastol olayları kendi içlerinde de ayrılır. Sistol başlangıcında ventriküllerin ilk kasılma anlarında kan akışı gerçekleşmez. Sol ventrikülden konuşmak gerekirse; ventriküler basıncın aortik kapakçığı açacak kadar artması gerek. Bunu, arkası su dolu bir kapıyı açmak gibi düşünebilirsiniz.
Kapakçıkların kapalı olduğu, kan atımının olmadığı ancak kasılmanın olduğu bu döneme izovolümetrik ventriküler kontraksiyon (IVC) denir. İzo kelimesi sabit anlamına geldiği için bu noktada kasılma olsa da kan hacminin değişmediğini kolaylıkla anlayabilirsiniz.
GÖRSEL - İzovolümetrik kontraksiyon
Ventriküllerdeki kasılmanın artmasıyla yükselen ventriküler basınç bir noktada aortik kapakçığı açacak kadar artar. Aortik kapakçığın açılmasıyla sistolün ventriküler ejeksiyon evresi gerçekleşir ve kan sistemik dolaşıma fırlatılır. Ventrikülden dolaşıma fırlatılan bu kanın hacmine ise kalp atım hacmi (stroke volume, SV) denir.
GÖRSEL - Ventriküler ejeksiyon
"Kalbin tek bir atımda dolaşıma gönderdiği kan miktarına kalp atım hacmi (stroke volume, SV) denir."
Şimdi diyastole bakalım. Ejeksiyon sonrasında çok kısa süreliğine bütün kapakçıklar kapalıdır. Yani ventriküler hacim aynıdır ve ancak gevşeme görülmektedir. Diyastolün bu evresi izovolümetrik ventriküler relaksiyon olarak ifade edilir. Adından anlayabildiğimiz gibi gevşeme var, ve kan hacminde değişiklik yok.
GÖRSEL - Ventriküllerin rahatlaması
Kapakçıkların açılmasıyla atriyumlara gelen kan ventriküllere akmaya başlar yani ventriküler diyastol başlamıştır. Dinlenme anında, atriyal sistol gerçekleşmeden önce atriyumdaki kan hacminin %70-80'i ventriküle düşer. Atriyol sistol ile kalan son %20-30'luk kısım da ventriküllere aktarılır.
Son %20-30'luk kan da ventriküllere aktarıldığında ventrikler diyastol sona ulaşmıştır. Ventrikülün diyastolü tamamlayıp sistole geçmeden önce sahip olduğu bu kan hacmine diyastol sonu hacim (end-diastolic volume, EDV) adı verilir. Ventriküler diyastol sonrasında ventriküler sistol gerçekleşir, ve bu olaylar döngüsel olarak devam eder.
GÖRSEL - Ventrikülerin dolması
"Ventriküllerin kasılmaya başlamadan önce sahip olduğu en yüksek kan hacmine diyastol sonu hacim (end-diastolic volume, EDV) denir."
Kalbiniz hiçbir atımda içindeki kanın tamamını fırlatmaz. Dinlenme anında EDV ortalama 130 mL'dir. Buna rağmen SV yalnızca 70 mL'dir. Kalbin EDV'ye oranla pompaladığı kan miktarına ejeksiyon fraksiyonu (EF) denir. Dinlenim anında EF değeri %50-60 aralığındadır.
Sonuç olarak, kalbin kasılması ve gevşemesi sistol ve diyastol olarak ifade edilir. Kardiyak döngü eylemleri ventriküllerin mekanik işine göre isimlendirilir. Ventriküller sistoldeyken atriyumlar diyastolde, ventriküller diyastoldeyken atriyumlar sistoldedir. Ventriküller pasif dolumla ile dolmaya başlar, atriyal sistol ile tamamen dolar. Ventriküler ejeksiyon gerçekleşmeden önceki bu en yüksek hacme diyastol sonu hacim (EDV) denir. Ventriküller kasıldığı gibi kanı fırlatamaz, önce içerisindeki basıncın artması gerekir (izovolümetrik kontraksiyon). Ejeksiyon sonrasında fırlatılan kan hacmine kalp atım hacmi denir. Kalp atım hacminin EDV'ye oranı ejeksiyon fraksiyonudur. Kanın fırlatılmasıyla beraber ventriküllere kan akışı olmayan kısa bir an bulunur (izovolümetrik relaksiyon). Ventriküllerin pasif olarak dolmaya başlamasıyla döngü en başa gelir.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.
Solunum Sistemi
Kardiyovasküler Sistem
