Kalbimiz 7/24, durmadan harika bir düzende çalışır. Bu düzenin elektriksel altyapısını daha önce öğrenmiştik. Şimdi ise bu döngüsel işleyişin mekanik kısmını öğrenme vakti geldi.
Kardiyak döngü, tek bir kalp atımına ilişkin bütün olayları ifade eder. Bu döngüdeki olaylar şunlardır: atriyal diyastol ve sistol, ventriküler diyastol ve sistol. Bütün odacıklarda sistol ve diyastol gerçekleşmesine rağmen kardiyak döngü, ventriküllerde gerçekleşen olaylara göre isimlendirilir ve iki ana olaya ayrılır.
"Sistol kasılmayı, diyastol ise gevşemeyi ifade eder."
Ne demek istediğimize bir örnek ile bakalım. Dinlenim anında 75 bpm atım yapan bir kalbin tek bir atımı 0.8 saniye sürer. Bu döngüde ventriküller ortalama 0.5 saniye boyunca diyastoldedir, yani gevşeme ve kan dolma dönemi. Kasılıp kanı fırlatması ise yaklaşık 0.3 saniye sürer, buna da sistol denir.
GÖRSEL Ventriküler sistol
Sistol ve diyastol olayları kendi içlerinde de ayrılır. Sistol başlangıcında ventriküllerin ilk kasılma anlarında kan ventriküllerden çıkmaz. Sol ventrikülden konuşmak gerekirse; öncelikle ventriküler basıncın aortik kapakçığı açacak kadar artması gerek. Bunu, arkası su dolu bir kapıyı açmak gibi düşünebilirsiniz.
Kapakçıkların kapalı olduğu, kan atımının olmadığı ancak kasılmanın olduğu bu döneme "izovolümetrik ventriküler kontraksiyon (IVC)" denir. İzo kelimesi sabit anlamına geldiği için bu noktada kasılma olsa da kan hacminin değişmediğini kolaylıkla anlayabilirsiniz.
GÖRSEL İzovolümetrik kontraksiyon
Ventriküllerdeki kasılmanın artmasıyla yükselen ventriküler basınç bir noktada aortik kapakçığı açacak kadar artar. Aortik kapakçığın açılmasıyla sistolün "ventriküler ejeksiyon" evresi gerçekleşir ve kan sistemik dolaşıma fırlatılır. Ventrikülden dolaşıma fırlatılan bu kanın hacmine ise "kalp atım hacmi (stroke volume, SV)" denir.
GÖRSEL Ventriküler ejeksiyon
"Kalbin tek bir atımda dolaşıma gönderdiği kan miktarına kalp atım hacmi (stroke volume, SV) denir."
Diyastolde neler olduğunu görelim. Ejeksiyon sonrasında çok kısa süreliğine bütün kapakçıklar kapalıdır. Yani ventriküler hacim aynıdır ve ancak gevşeme görülmektedir. Diyastolün bu evresi "izovolümetrik ventriküler relaksiyon" olarak ifade edilir. Adından anlayabildiğimiz gibi gevşeme var, ve kan hacminde değişiklik yok.
GÖRSEL Ventriküler relaksiyon
Kapakçıkların açılmasıyla atriyumlara gelen kan ventriküllere akmaya başlar yani "ventriküler diyastol" başlamıştır. Dinlenme anında, atriyal sistol gerçekleşmeden önce atriyumdaki kan hacminin %70-80'i ventriküle düşer. Atriyol sistol ile kalan son %20-30'luk kısım da ventriküllere aktarılır.
Son %20-30'luk kan da ventriküllere aktarıldığında ventriküler diyastol sona ulaşmıştır. Ventrikülün diyastolü tamamlayıp sistole geçmeden önce sahip olduğu bu kan hacmine "diyastol sonu hacim (end-diastolic volume, EDV)" adı verilir. Ventriküler diyastol sonrasında ise ventriküler sistol gerçekleşir. Bu olaylar döngüsel olarak devam eder.
GÖRSEL Ventrikülerin dolması
"Ventriküllerin kasılmaya başlamadan önce sahip olduğu en yüksek kan hacmine diyastol sonu hacim (end-diastolic volume, EDV) denir."
Kalbiniz hiçbir atımda içindeki kanın tamamını fırlatmaz. Yani dinlenme anındaki EDV ortalama 130 mL olmasına rağmen SV yalnızca 70 mL'dir. Kalbin EDV'ye oranla pompaladığı kan miktarına "ejeksiyon fraksiyonu (EF)" denir. Dinlenim anında EF değeri %50-60 aralığındadır.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.