B hücreleri yüzeylerinde kendilerine özel reseptörlere sahiptir. Bunlar kısaca BCRs olarak ifade edilir. Bir reseptör türü tek bir antijene özgü tanıma yapabilir. Her bir B hücresi yüzeyinde tek tür BCRs bulundurduğu için herhangi bir B hücresi yalnızca ona özel antijeni tanıma becerisine sahiptir.
B hücreleri bir lenfoid dokudan diğerine hareket ederek sürekli olarak dolaşım ve gözetim halindedir. Bu gözetim esnasında kendisine özgü antijen tanımlaması yaparsa aktifleşir. Aktifleşen B hücresi lenfoid organa ilerler, hücre bölünmesi ve farklılaşmasıyla beraber plazma hücreleri ve hafıza hücreleri meydana getirir.
GÖRSEL Antijen hangi klonu aktifleştirir?
Plazma hücreleri, antikor üretimi sağlar. B hücresini aktifleştiren ve farklılaşmasını sağlayan antijen hangisi ise buna özel antikor üretimi gerçekleştirir. Antikor, antijen ile uyum sağlayarak onunla birleşen ve vücut hücreleriyle etkileşime girmesini engelleyen proteindir.
“Plazma hücresi saniyede 2000 adet protein yapılı antikor üretimi gerçekleştiren protein sentezi fabrikasıdır.”
Antikorların diğer adı immünoglobulinlerdir (Ig). Bu proteinler 5 alt gruba sahiptir (IgG, IgA, IgE, IgM, IgD). Antikorların bu sınıflaması fonksiyon görme biçimlerine göre belirlenmiştir. Örnek olarak, IgG bakteri ve virüslere karşı en spesifik yanıtları oluşturan ve kan dolaşımında en çok bulunan gruptur. IgA mukoza zarlarında bulunur (ter, gözyaşı, mukus, tükürük). Bir diğer grup olan IgE ise daha çok alerjik yanıtlarla ilişkili fonksiyon görür.
Antikorlar 5 alt gruba sahip olsalar da sayısız çeşitlilikte antijeni tanıma becerileri bulunur. Bu beceriyi onlara kazandıran şey yapılarıdır. Antikorlar temelde Y şekline sahiptir: bir ağır zincir kısmı (kök, stem), bir bükülme noktası ve 2 hafif zincir (kol) yapısından oluşurlar.
Kol yapılarında antijen-bağlayıcı kısımlar (antigen-binding site) bulunur. Bir antikorun antijen bağlayıcı kısımları kendi alt grubundaki diğer antikorlardan bile (örn. IgG) farklıdır. Bu yüzden IgG alt grubu sayısız oranda antijen tanıyabilir. Ancak IgG grubunun tamamı birebir aynı kök kısmına sahiptir. Bundan dolayı antijen tanıma sonrasında aynı şekilde fonksiyon görürler.
GÖRSEL Antikorun yapısı
“Antikorun kol yapısı çeşitli antijen tanıması sağlar, kök kısmı ise fonksiyon görme biçimini belirler.”
Antikorlar yabancı organizmaları doğrudan yok edemez. Onun yerine çeşitli mekanizmalarla immün yanıtı güçlendirirler. Bunlar arasında birkaç farklı mekanizma bulunur: nötralizasyon, aglütinasyon, presipitasyon, kompleman aktivasyonu, opsonizasyon.
Nötralizasyon. Bir antijenin kritik kısımlarının maskelenmesidir. Antijenin kendisi değil yüzeyindeki moleküler yapılar (epitoplar) immün yanıt oluşumuna sebep olur. Antikor antijenin epitoplarını maskelediğinde vücut hücreleriyle etkileşime girmesi ve onlara zarar vermesi engellenir.
Aglütinasyon. Bir antikorun birden fazla antijenle bağlantı kurarak kümelenme oluşturmasıdır. Bu kümelenme sayesinde patojenlerin vücutta dağılması engellenir. Nötrofil ve makrofajların yabancı maddeleri tek tek elimine etmesindense topluca işlem görmesini sağlar.
Presipitasyon. Antikorlar ve çözünebilir antijenler arasında çoklu bağlantıların kurulması sağlanır. Bu bağlanmalar sonucunda oluşan kompleks yapının çözünebilme özelliği kaybolur, çökelti meydana gelir, fagositoz kolaylaşır.
GÖRSEL Bazı antikor fonksiyonları
Kompleman aktivasyonu. Antijen-antikor kompleksi oluştuğunda antikor yapısının kök kısmı C1 kompleman proteine (kompleman sistemin ilk bileşeni) bağlanır. Kompleman sistem hem MAC oluşturarak hem inflamatuar yanıtı kuvvetlendirerek hem de fagositozu geliştirerek süreci destekler.
Opsonizasyon. Antikorlar mikrop yüzeyini kaplayan opsoninler olarak fonksiyon görür. Antikorun kolu mikrobu, kuyruğu ise fagositik hücre reseptörüyle bağlantı kurar. Fagositozu kolaylaştırır.
GÖRSEL Bazı antikor fonksiyonları
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.