T lenfositler, hastalıklı veya yabancı hücrelere doğrudan saldırarak yok eder. Antikor-aracılı bağışıklıkta olduğu gibi immün sistem bu antijenleri hatırlar ve ileriki zamanlı karşılaşmalarda meydana gelebilecek hastalık durumlarının önüne geçer.
T Hücresi Türleri
Sitotoksik T hücreleri (CD8) hücresel bağışıklığın efektörleridir. Bu şekilde adlandırılırlar çünkü yabancı hücreye/maddeye doğrudan saldırı gerçekleştirirler. Yüzeylerinde CD8 proteinleri bulunur.
GÖRSEL Sitotoksik T hücreleri saldırısı
Yardımcı T hücreleri (CD4) antijenle aktifleşmiş B hücrelerinin plazma hücrelerine dönüşümünü geliştirir. Uygun sitotoksik hücrelerin ve makrofajların aktive olmasını ve tam güç ile fonksiyon görmelerini sağlar. Bu sebeple immün sistemin ana şalteri gibidir. Yüzeylerinde CD4 proteinleri bulunur.
Regülatör T hücreleri immün yanıtın durdurulmasını sağlar. Patojen etkisiz hale getirildiğinde regülatör T hücreleri diğer hücrelerin çoğalmasını ve sitokin salgılamasını baskılar. Böylece sağlıklı ortamda ihtiyaç duyulmayan immün yanıt durdurulmuş ve vücut kendi savunma sistemine karşı korunmuş olur.
Hafıza T hücreleri antijen sunumu ve uyarıcı sinyaller geçtikten sonra sitotoksik hücrelerden oluşur. Başarılı immün yanıt sonrasında tıkanıklığı (konjesyon) önlemek adına T hücrelerinin çoğunluğu intihar ederek ölür. Kalan kısmı ise uzun ömürlü hafıza hücrelerine dönüşüp vücutta dolaşmaya başlar.
GÖRSEL Yardımcı T hücrelerinin görevleri
Aktivasyon
Bir T hücresi antijen sunumu esnasında ona uygun reseptöre sahipse aktifleşmeye hazırdır. Bu hazır pozisyonun korunmasını yüzeyde bulunan diğer iki proteinden birisi (CD4 veya CD8) sağlar. Aktivasyonun birinci adımı tanıma ikinci adımı ise kostimülasyondur.
Kostimülasyon, APC yüzeyinde bulunan kostimülatör bir molekül ya da proteinin T hücresi yüzey reseptörlerine bağlanması olayıdır. Bu olay neticesinde T hücresi aktifleşir, bölünmeye ve farklılaşmaya başlar.
GÖRSEL Antijen tanıma ve kostimülasyon
Kostimülasyon sayesinde T hücresi yanlışlıkla bağlandığı sağlıklı vücut hücresine karşı bir saldırı gerçekleştirmez, otoimmün rahatsızlıkların önüne geçilir. APC, bu süreç esnasında, sunduğu antijen türüne göre çeşitli sitokinler salgılar. Sitokinler T hücrelerinin bölünmesini ve farklılaşmasını önemli ölçüde destekler.
Saldırı
Yardımcı T hücreleri adaptif bağışıklıkta merkezi rol üstlenir. Çeşitli kimyasal mesajcı (sitokinler) salgılar. Hem B hücrelerinin hem de T hücrelerinin tam fonksiyon görmeleri için gerekli aktivasyonu onlara sağlar. Bölgede ihtiyaç duyulan diğer bağışıklık hücrelerini iş başına çağırır.
GÖRSEL Yardımcı T hücresi fonksiyonları
Sitotoksik T hücreleri diğer hücrelere doğrudan saldırı yapar. Aktifleştiklerinde lenfoid dokudan ayrılarak vücut hücrelerinde arama yapmaya başlar. Yüzeylerinde bulunan reseptörler sayesinde hedef hücre tanıması gerçekleşecektir.
Tanıma gerçekleştiğinde, perforin ve granzimler sayesinde hücre ölümüne iki farklı mekanizmayla sebep olabilir. Perforinler hücre zarında delikler oluşturur. Bu deliklerden içeri yüksek miktarda sıvı akışı yaşanırsa hücrenin aşırı sıvı birikimine bağlı parçalanması gerçekleşebilir.
Bir diğer kimyasal saldırı olan granzim salımı ise daha farklıdır. Granzimler protein yıkıcı enzimlerdir. Hücrenin programlı ölümünden sorumlu olan inaktif proteinler bulunur. Granzimler bu proteinleri kesip aktifleştirerek hücrenin planlı ölümüne sebep olur.
GÖRSEL Sitotoksik T hücresi saldırısı
Sitotoksik T hücresi saldırıyı gerçekleştirmek için kimyasallarını saldığında o hücre ile işi bitmiştir. Kimyasalları saldığı gibi aynı antijeni taşıyan başka hücreye yönelir. Hücreler sitolize uğradığında açığa çıkan patojenler ise fagositoz ile yutularak yayılmaları ve sorun çıkarmaları önlenir.
Hafıza
Klonal seçim sonrasında bazı T hücreleri hafıza hücreleri olarak kalır. Hafıza hücreleri normal klonlarda bulunan hücrelerden daha yüksek sayılıdır. Buna ek olarak, aktifleşmeleri için gerekli adım sayısı daha azdır. Bu sayede ikinci maruz kalınma durumunda daha kısa sürede daha efektif bir saldırı gerçekleştirilir.
GÖRSEL Hafıza B ve T hücreleri
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.