Hipotalamus
Salgılatıcı ve inhibe edici hormonlar salar (TRH, CRH, GnRH, GHRH, somatostatin, PrRP, dopamin). Bu hormonların hedef hücreleri çoğunlukla ön hipofiz bezidir. Hedef hücrelerin hormon salgılarını kontrol ederler.
"TRH" tiroid-stimüle hormon ve prolaktin hormonunun, "GHRH" büyüme hormonunun, "CRH" adrenokortikotropik hormonun, "GnRH" folikül-stimüle hormon ve lüteinize hormonun, "PrRP" prolaktin hormonunun salgılanmasını tetikler.
Hipotalamustan salgılanan ve inhibe edici hormonlar 2 tanedir. "Somatostatin" büyüme hormonu salgısını, "dopamin" ise prolaktin salgısını durdurucu etkiye sahiptir.
GÖRSEL Hipotalamus ve hipofiz bezi (pituitary gland)
Hipofiz (Arka Lob)
Antidiüretik Hormon, "ADH", böbreklerde suyun geri emilimini sağlar, ateriyollerde vazokonstriksiyon meydana getirir.
"Oksitosin", uterusta bulunun kasları kasar. Meme bezlerindeki hücreleri kasarak süt çıkışını sağlar.
Hipofiz (Ön Lob)
Tiroid-Stimüle Hormon, "TSH", tiroid bezlerindeki foliküler hücreleri uyarır. T3 ve T4 sekresyonunu sağlar.
Adrenokortikotropik Hormon, "ACTH", adrenal korteksin zona fasciculata ve zona reticularis bölümlerini uyarır. Kortizol sekresyonunu tetikler.
Büyüme Hormonu, "GH", kemik ve yumuşak dokuları uyarır. Otokrin ve parakrin etkili "IGF" salımını tetikler. Protein sentezini, yağların mobilizasyonunu, kan glukoz seviyesinin korunmasını sağlar. Karaciğer hücrelerini uyarır, endokrin etkili IGF üretimini tetikler.
GÖRSEL Hipotalamusun sekresyon kontrolü
Folikül-Stimüle Hormon, "FSH", kadınlarda over foliküllerini uyarır. Foliküllerin büyüyüp gelişmesini ve östrojenlerin sekresyonunu tetikler. Erkeklerde testisleri uyarır. Sperm üretimini tetikler.
Lüteinize Hormon, "LH", kadınlarda over folikülünü corpus luteumu uyarır. Ovülasyonu, corpus luteum gelişimini ve östrojenlerle progesteron seksresyonunu tetikler. Erkeklerde testislerdeki Leydig hücrelerini uyarıp testosteron sekresyonunu tetikler.
Prolaktin, "PRL", kadınlarda meme bezlerini uyarır. Göğüslerin gelişimini ve süt sekresyonunu tetikler. Erkeklerde etkiler için kesinlik yoktur.
Epifiz Bezi
"Melatonin" epifiz bezinin (pineal gland) ana hormonudur. Beyin, ön hipofiz, üreme organları ve daha çeşitli organları etkilemektedir.
Uyku-uyanıklık döngüsünü sağlayarak vücudun biyolojik saatinin oluşturulmasında görevlidir. Gonadotropinlerin inhibisyonunu sağlar. Antioksidan madde özelliği taşımaktadır.
GÖRSEL Epifiz bezi (pineal gland)
Tiroid Bezi
"Tetraiyodotironin (T4 ya da tiroksin) ve triiyodotironin (T3)", foliküler hücrelerden salgılanır. Bu ikili vücudumuzdaki hücrelerin çoğunda etki gösterir.
Metabolizma için şart olmasalar da metabolik hızı önemli ölçüde yükseltirler. Normal büyüme-gelişme ve sinir sistemi gelişimi için esansiyeldir.
Karbonhidrat metabolizmasını ve protein sentezini artırırlar. Sinir sistemi aktivitesini yükseltirler.
"Kalsitonin" ise tiroid bezinin C hücrelerinden salgılanır, kemikler üzerinde etki gösterir. Plazmadaki Ca2+ konsantrasyonunun azalmasını sağlar.
GÖRSEL Tiroid ve paratiroid bezi konumu
Paratiroid Bezi
Paratiroid hormon, "PTH", bu bezin tek hormonudur. Kemiklerde ve böbreklerde etki gösterir. Plazma Ca seviyesini artırır, plazma fosfat seviyesini azaltır ve D vitamini aktivasyonunu tetikler.
Timus Bezi
"Timopoietin, timozin ve timulin" hormonlarını salgılar. T lenfosit hücrelerine etki ederler. Bu hücrelerin çoğalmasını, gelişimini ve normal fonksiyonlarını gerçekleştirmelerini sağlar.
Adrenal Korteks
Adrenal korteks hormonları arasında mineralokortikoidler, glukokortikoidler ve androjenler bulunur. Zona glomerulasadan mineralokortikoid olan "aldosteron" salgılanır. Böbrek tübüllerine etki ederek Na geri alımını ve K atılımını tetikler. Na geri alımı ozmoz ile suyu geri çeker; kan hacmi ve basıncı korunur.
Zona fasciculata ve zona retikularisten iki hormon salgılanır. "Kortizol" bir glukokortikoiddir. Çoğu vücut hücresinde etki gösterir. Yağların ve proteinlerin yıkımını artırır, kan glukozunun korunmasını sağlar.
Bir diğeri, androjen olan dehidroepiandrosteron, "DHEA". Kıl foliküllerini ve beyni etkiler. Koltuk altı ve pubik bölge kıllarının gelişimini sağlar, cinsel isteği artırır.
GÖRSEL Adrenal korteks ve medulla
Adrenal Medulla
Adrenal medulla sempatik sinir sistemi tarafından sinirsel olarak uyarılır, ve katekolaminlerin sekresyonu gerçekleşir. "Epinefrin ve Norepinefrin" (katekolaminler), vücudun sempatik reseptörlerinin bulunduğu noktalara etki eder.
Sempatik sinir sistemi etkisini taklit ederler. Kalp atım hızı ve vuruş kuvveti yükselir. Metabolik hız artar, kaslarda vazodilatasyon, deri ve iç organlarda vazokonstriksyon yaparlar.
Solunum yollarına etki ederek genişletirler (bronkodilatasyon). Beyindeki sinaptik aktiviteyi artırırlar. Lipolitik aktiviteyi artırıp kan glukoz düzeyinin korunmasına öncülük ederler.
Pankreatik Adacıklar
Beta hücrelerden "insülin" salgılanır. İnsülin çoğu hücrede etki gösterir. Emilimi gerçekleşmiş olan besinlerin hücreler tarafından alınıp kullanılmasını ve depolanmasını sağlar.
GÖRSEL Pankreasın endokrin hücreleri
"Glukagon" alfa hücrelerden salgılanır. Çoğu vücut hücresinde etki gösterir. Besinlerin alınması ve depolanması tamamlandıktan sonra kandaki besin seviyelerinin düzenlenmesi ve korunması için önemlidir.
"Somatostatin" D hücrelerinden salgılanır. Sindirim sisteminde etki gösterir. Besinlerin sindirim ve emilimini inhibe eder.
Öğünden 3-5 saat sonra PP hücrelerden "pankreatik polipeptid (PP)" salgılanır. Beyindeki reseptörlere etki eder, pankreasın parasempatik uyarılmasını inhibe eder, pankreatik sindirim enzimlerinin salımını durdurur.
Gonadlar (Overler ve Testis)
Overlerde "östrojenler ve progesteron" üretilir. Östrojenler kadınların ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesi ve korunmasını sağlar. Foliküler gelişimi ve göğüslerin gelişimini tetikler.
"Progesteron" uterusta etki gösterir. Kadın üreme organlarını hamilelik süreci için hazırlar.
Testislerin Leydig hücrelerinden "testosteron" üretilir. Erkek üreme organlarına ve tüm vücuda etki eder. Sperm üretimini ve erkeklerin ikincil cinsiyet özelliklerinin gelişmesini sağlar. Ayrıca, cinsel isteği artırır.
GÖRSEL Ana endokrin bezler
Testosteron androjenik (erkek cinsiyet özelliği sağlayıcı) etkilerinin yanında anabolik özellik de taşır. Anabolik özelliklerinden ötürü (protein sentezi) erkekler ergenlik döneminde kızlara kıyasla daha fazla kas kütlesi elde eder.
Hem overlerde hem de testislerde üretilen bir hormon vardır: "inhibin". Bu hormon ön hipofiz bezine etki ederek FSH salgısını durdurur.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.