Çoğu zaman kandaki hormon konsantrasyonuna bakarak hücresel yanıtlara ilişkin yorum yapılsa da bu tam olarak doğru değildir. Hücrenin hormona özel reseptör yoğunluğu ve diğer etkileşime girdiği diğer hormonların varlığı da hücresel yanıtta etkilidir.
Hücrelerde patolojik olarak reseptör sayısı artıp azalabilir. Ancak bundan farklı olarak, hücrenin reseptör sayısında bilinçli bir değişim de meydana getirilebilir.
Hormon miktarında sürekli olarak azlık olması durumunda, hücre hormona olan hassasiyetini artırmak için reseptör sayısını artırır. Buna "up-regülasyon" denir.
GÖRSEL Up-regülasyon ve down-regülasyon
Hormon miktarının sürekli olarak yüksek olduğu bir durumda yani tam tersi durumda ise "down-regülasyon" ile spesifik reseptör miktarını azaltır. Böylece hassasiyetini azaltmış olur, hormonun yaratacağı aşırı hücresel yanıtın önüne geçer.
Bir hormonun hedef hücrede tam etki gösterebilmesi için başka bir hormonun varlığı gerekli olabilir. Buna en iyi örnek T3 ve norepinefrindir. T3, hücrenin norepinefrin reseptör sayısını yükseltir.
Norepinefrin hücresel yanıtı T3 azlığında da gösterebilir. Ancak yanıtın büyüklüğü açısından bir değerlendirme yapıldığında T3 azlığında norepinefrin etkisi oldukça azdır. Tam etki için ikinci bir hormonun varlığını ifade eden bu olaya permisif etki denir.
GÖRSEL Permisif etki
Permisif etkiye benzer olan bir durum daha söz konusu, sinerjistik etki. Glukagon, epinefrin ve kortizol hormonlarının hepsi kendi başına kan glukozunu yükselten maddelerdir.
Bu hormonlar aynı hücreye eş zamanlı olarak etki ettiğinde ise tekil etkilerinden daha fazla yanıt oluşur. Bu duruma özel olarak kan glukozu oldukça yüksek seviyelere ulaşacaktır. Bütüncül sonucun tekil etkilerinde toplamından daha yüksek oluşu "sinerjistik etki" olarak adlandırılır.
GÖRSEL Sinerjistik etki
Bir hücreye etki eden hormonlar zıt etkiye de sahip olabilir. Hürede zıt etki yaratan hormonlar antagonist hormonlar olarak ifade edilir. En iyi bilinen antagonistik etkili hormonlar insülin ve glukagondur.
Antagonist hormonlar farklı şekillerde zıt etkilerin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Aynı reseptör için bir yarış halinde olabilirler, farklı metabolik yolları tetikleyebilirler veya hormonlardan birisi diğeri için down-regülasyon gerçekleştirebilir.
GÖRSEL Antagonistik etki
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.