Vücut dokusunun veya dokularının fiziksel travmaya, yüksek ısıya, zararlı kimyasallara, bakteri veya virüse maruz kalması durumunda inflamasyon yanıt tetiklenir. Bu yanıt nasıl meydana geliyor ve faydaları neler?
İnflamasyon; zararlı ajanların komşu dokulara ulaşmasını engeller. Hücre kalıntılarını ve patojenleri ortamdan temizler. Adaptif yanıtın oluşmasını sağlar ve doku iyileşmesi için gerekli ortamı hazırlar.
İnflamasyon yanıtın kendine özel 4 ayırt edici özelliği bulunur: "ısı artışı, kızarıklık, ağrı ve ödem". Ağrı ve ödemden ötürü meydana gelen fonksiyonda geçici azalma bazı profesyoneller tarafından beşinci özellik olarak da belirtilmektedir. Fonksiyonda meydana gelen bu geçici azalma bireyin dinlenmesine öncülük ederek iyileşmeyi hızlandırır.
GÖRSEL Ödemli ayak bileği
Vazodilatasyon ve Artan Geçirgenlik
İnflamasyon yanıt süreci inflamatuar kimyasalların ekstraselüler sıvıya salımıyla başlar. Kimyasallar hem hasara uğrayıp strese maruz kalan hücreler tarafından hem de bağışıklık hücreleri tarafından salınır.
Histamin. Bağ dokudaki mast hücrelerinden, bazofillerden ve kandaki trombositlerden salınır. Damarlarda vazodilatasyona sebep olur ve geçirgenliği (permeabilite) artırır.
Kininler. Kanda bulunan inaktif madde olan kininojenlerden üretilirler. Yaygın bilinen bir tanesi bradikinindir. Kininler artan vazodilastasyon ve gerçirgenliğe sebep olur. Ayrıca kemotaktik ajan oldukları için fagositik özellikli hücreleri hasarlı bölgeye çekerler.
Prostaglandinler. Hasarlı doku tarafından salınırlar. Histamin ve kininlerin etkisini artırırlar. Fagositlerin emigrasyonunu yani kapiler duvardan geçişlerini tetiklerler.
Lökotrienler. Bazofiller ve mast hücreleri tarafından üretilirler. Kemotaktik ajan görevleri bulunur, fagositleri bölgeye çekerler.
Kompleman Sistem. Kompleman proteinler aktifleştiğinde kinin ve histamin üretimini artırır. Kemotaktik ajan etkilerinden dolayı fagositleri böyleye toplar. Fagositik faaliyeti geliştirirler.
"İnflamatuar kimyasallar lokal arteriyollerde vazodilatasyona, lokal kapillerde artan geçirgenliğe, lökositlerin yaralı bölgeye hareketlenmesine sebep olur."
GÖRSEL İnflamasyonda aksiyonlar
Vazodilatasyon kanın bölgeye daha yoğun akmasına sebep olur. Bu olay, inflamasyonun ayırt edici iki özelliği olan kızarıklık ve ısı artışına sebep olan şeydir. Isı artışı metabolik reaksiyonları hızlandırırak bölgedeki iyileşme süresini kısaltır.
Kapillerde meydana gelen vazodilatasyon geçirgenliğin artmasına öncülük eder. Kapiller geçirgenliğin artmasıyla kan plazmasından doku boşluklarına protein ve sıvı akışı gerçekleşir, ödem meydana gelir. Ödem lokal basıncın artmasına sebep olur, bu yüzden de ağrı reseptörleri daha kolay uyarılır.
Kapiller geçirgenliğin artmasıyla gerçekleşen son olay pıhtılaşma faktörlerinin kandan dokulara geçip fibrin duvarı örmesidir. Böylece zararlı ajanların yayılmasının önüne geçilir. Ayrıca doku iyileşmesi için bir altyapı oluşturulmuş olur.
Lökosit Emigrasyonu ve Proliferasyonu
İnflamatuar yanıtın ilk saatlerinde nötrofiller ve monositlerin sayısı artış gösterir (proliferasyon). Bu hücreler kan dolaşımıyla hasarlı bölgeye ilerler (emigrasyon).
Bölgeye ulaştıklarında damar duvarına yapışırlar (marjinasyon). Bunu takiben gerçirgenliği artmış kapillerin duvarlarından, kemotaktik ajanların sinyalleriyle, dokuya sızıp (diapedes) bölgeye ulaşırlar.
GÖRSEL İnflamasyon bölgesinde lökosit faaliyeti
Hasarlı bölgede en kısa sürede etki gösteren lökosit türü nötrofillerdir. Nötrofillerin aksiyonu nispeten hızlı olsa da ölümleri de çabuk gerçekleşir. İnflamatuvar yanıta ikinci en hızlı tepkiyi veren hücre türü ise monositlerdir.
Monositler bölgeye ulaştığında makrofajlara dönüşür, ve ortalama 12 saatlik bir süreç sonrasında bölgedeki fagositik aktiviteyi ciddi oranda artırırlar. Makrofajlar zararlı yapıların ve hücre kalıntılarının temizlenmesi için inflamatuar yanıtın ana elemanlarıdır.
Doku Onarımı
Enfeksiyona sebep olan istilacı mikroba karşı verilen savaşta fagositler kazandığında hasarlı dokunun onarımı başlar. Bölgedeki hücrelerden hasar görmüş ve ölmüş olanlarını yerine yenileri getirilebilir.
Bu bölgede kolajen sentezi gerçekleşir. Bölgeye giden kan miktarı hala normalden fazladır. Bu sayede, doku kolajen sentezi için ihtiyaç duyduğu oksijen, amino asit ve diğer maddelere kolayca ulaşır. Lokal ısının yüksek oluşu kolajen sentezini de hızlandırır ve iyileşme başarılı bir şekilde tamamlanır, doku denge durumuna geri döner.
Yeni dokunun kolajen yoğunluğu yüksek elastin yoğunluğu daha düşüktür. Bu sebeple yeni oluşan doku normalden daha serttir. Ek olarak, yeni kan damarlarının oluşumu için süreç gerektiğinden ötürü bölgedeki kan damarı sayısı da normalden daha azdır.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.