Polisakkaritlerin Sindirimi
Pirinç, mısır, patates ve tahıllar yüksek oranda nişasta içerir. Nişasta, glikozidik bağlarla bağlanan glukoz moleküllerinden oluşan bir homopolisakkarittir. Yapısında iki ana form bulunur: %15-20 amiloz ve %80-85 amilopektin.
Amiloz ve amilopektin sindirimi ağızda başlar. Tükürükte bulunan "alfa-amilaz enzimi" amiloz ve amilopektini hidrolize eder. Ağızda geçen süre kısa olduğu için burada yalnızca kısmi sindirim ile oligosakkaritler (dekstrinler) oluşur.
GÖRSEL Ağızda sindirim (karbonhidrat)
Gıda mideye geçtiğinde gastrik sıvı salımı başlar ve alfa-amilaz inaktif hale gelir. Bu sebeple midede karbonhidrat sindirimi yok denecek kadar azdır.
Dekstrinler ince bağırsağa girdiğinde pankreatik sıvı ve enzimler salınır. pH normale döner ve "pankreatik amilaz" etki gösterir. Bu süreçte maltoz, maltotrioz ve limit dekstrinler (amilopektinin dallanma yapan kısımları) oluşur.
GÖRSEL İntestinal lümende sindirim (karbonhidrat)
Enterositlerin fırça kenarında bulunan "maltaz" enzimi maltoz ve maltoriozu, "dekstrinaz/izomaltaz" ise limit dekstrinleri glukoz monomerlerine sindirir. Kimyasal bağlanmalarını yıkamadığımız karbonhidratlar (lif) kalın bağırsağa iletilir. Liflerin çözünebilir olanları bir kısmı bakteriler tarafından fermente edilir.
Disakkaritlerin Sindirimi
Ağız, mide veya ince bağırsak lümeninde disakkarit sindirimi gerçekleşmez. İnce bağırsağın fırça kenar enzimleri disakkarit sindiriminden sorumludur. Bu enzimler sükraz, laktaz ve maltazdır. Laktozun yapısında bulunan bağların "laktaz" ile yıkılması sonucu galaktoz ve glukoz oluşur.
"Sükraz enzimi" sükrozu yıkarak glukoz ve fruktoz açığa çıkarır. "Maltaz enzimi" ise maltozu iki glukoz molekülüne ayırır. Karbonhidrat sindirimi sonucu oluşan monosakkaritler enterositler tarafından emilir.
GÖRSEL Fırça kenarda sindirim (karbonhidrat)
Karbonhidratların Emilimi
Monosakkaritler ilk olarak, lümenden enterositlere geçiş yapmalı ve ardından enterositlerden kapiller ağına aktarılmalıdır. Bu taşıma süreci iki farklı taşıyıcı ailesi tarafından gerçekleştirilir: SGLT ve GLUT.
SGLT ailesi 7 farklı izoforma sahiptir. Lümenden enterosite geçişi sağlayan "SGLT1"dir. Bu taşıyıcı glukoz ve galaktozun fırça kenardan hücre içine taşınmasını gerçekleştirir.
GÖRSEL Fırça kenarda taşıma
SGLT1 taşıma esnasında içeriye bir adet de sodyum (Na) taşır. Hücre içi ve dışı madde konsantrasyonunun korunması gerektiğinden, Na'nın dışarı atılması gerekir. Bu işlemi ATP harcayarak NaK pompası gerçekleştirir ve Na'yı hücrenin öbür ucundan dolaşıma bırakır.
GLUT ailesinin insanlarda 14 üyesi bulunmuştur. GLUT'lar hücre zarının hem iç hem de dış sınırını geçen taşıyıcı proteinlerdir. Fruktozun lümenden enterosite geçişini sağlayan "GLUT5"tir. Monosakkaridin GLUT'a bağlanması taşıyıcı protein yapısında bir değişiklik meydana getirir ve bu değişiklik maddeyi zarın öbür tarafına taşır.
Enterosite taşınan monosakkaritler henüz dolaşıma bırakılmış değildir. Enterosite giriş yolları farklı olmasına rağmen (SGLT1 ve GLUT5), enterositten kapiller ağına geçişlerini aynı taşıyıcı sağlar. "GLUT2" hem glukoz hem galaktoz hem de fruktoz için enterositten çıkış kapısıdır. Monosakkaritler kapiller ağa intraselüler kleft aracılığıyla girer.
GÖRSEL Hepatik portal ven taşıması
Kapiller ağa geçen monosakkaritlerin ilk durağı "hepatik portal ven" aracılığı ile karaciğerdir. Karaciğer fruktoz ve galaktozun tamamını tutar. Glukozun ise yalnızca %30-40'ını depolar, kalan kısmın sistemik dolaşıma geçmesine izin verir.
Galaktozun çoğunluğu glukoza dönüştürülür ve bu şekilde metabolize edilir. Fruktoz ise glikolizin ara ürünlerine dönüştürülüp karaciğerin kendi enerji ihtiyacını karşılamak için kullanılabilir. Buna ek olarak, glukoza dönüştürülüp metabolize edilebilir ya da triaçilgliserol sentezi ile yağ olarak depolanabilir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.