Diyetle alınan lipidlerin %95'inden fazlası triaçilgliserollerdir (TAG). Kalan kısmı ise fosfolipidler ve steroller oluşturur. TAG, 1 gliserol ve 3 yağ asidinden oluşur. Fosfolipidler, 1 gliserol, 2 yağ asidi ve 1 fosfat grubundan oluşurken; steroller, karbon halkasına sahip daha karmaşık lipidlerdir.
Sindirim Süreci
TAG sindirimi, ağızda bulunan "lingual lipaz enzimi" ile başlar. Ancak bu enzim, mide asidi ile birlikte daha aktif hale gelir. Bu nedenle ağızda önemli bir sindirim gerçekleşmez.
Gıdanın mideye geçişi ile birlikte hem lingual lipaz hem de "gastrik lipaz" TAG sindirimine başlar. Ancak lipidler hidrofobik olduklarından sudan kaçma eğilimindedirler ve birbirine yapışık kalırlar. Bu durum, yüzey alanının düşük olmasına neden olur ve midede TAG sindirimi %10-30 aralığında gerçekleşir.
GÖRSEL Triaçilgliserolün yapısı
Lipid sindirimi için asıl bölge ince bağırsak lümenidir. Gıda ince bağırsağa girdiğinde, pankreatik sıvı salınır. Bu aşamada lingual ve gastrik lipaz aktivitesi durur ancak "pankreatik lipaz" devreye girer.
Büyük yağ damlacıkları, "safra tuzları" ve fosfolipidler tarafından emülsifikasyona uğrar, bu sayede daha küçük yağ damlacıkları oluşur ve substrat yüzey alanı artar, pankreatik lipaz aktivitesi gelişir.
GÖRSEL Büyük yağ damlasının emülsifikasyonu
TAG, yağ asitleri ve monoaçilgliserollere kadar hidrolize edilir. Kısa zincirli yağ asitleri doğrudan enterosite ve kan dolaşımına geçerken, uzun zincirli yağ asitleri ve monoaçilgliserol için süreç farklıdır.
Misel Oluşumu ve Emilim
Lipidlerin emilimi için "misel" oluşumu gereklidir. Miseller, suda çözünmeyen lipidleri lümenden enterosite taşıyan ve emilmelerini mümkün kılan yapılardır.
Misel yapısında safra tuzları, fosfolipidler, kolesteroller, monoaçilgliseroller ve yağ asitleri bulunur. Bu moleküllerin hidrofilik kısımları miselin yüzeyini, hidrofobik kısımları ise miselin iç kısmını oluşturur.
GÖRSEL Miselin yapısı
Fosfolipidlerin hidrolizini sağlayan enzim pankreas kaynaklı "fosfolipaz A2"dir. Hidroliz sonucu ortaya çıkan ürünler diğer maddelerle beraber misel yapısına katılır. Diyet kaynaklı elde edilen kolesterollerin büyük bir kısmı serbesttir; ester bağlı olanlar ise pankreas kaynaklı "kolesterol esteraz" ile hidrolize edilerek misel yapısına katılır.
Misel, enterositin fırça kenarına geldiğinde, monoaçilgliserol ve yağ asitleri difüzyon ile enterosite giriş yapar. Kolesterol için taşıyıcı bir protein bulunur. Fosfolipidin geçişi ise bu iki sürece kıyasla daha karmaşık ve detaylıdır (incelemek isteyenlere yönlendirme).
GÖRSEL Emilim ve dolaşıma geçiş
Enterosite giren monoaçilgliserol ve uzun zincirli yağ asitleri tekrar triaçilgliserole dönüştürülür. Oluşan TAG, fosfolipid ve kolesterollerle bir araya getirilir. Son olarak, bu yapının yüzeyine çözünürlüğü artırmak için proteinler eklenir ve şilomikronlar oluşturulur. Şilomikronlar boyutlarından ötürü hücre dışına ekzositoz ile bırakılır. Kapiller yapısından geçemeyen şilomikronlar, lakteale geçiş yapar.
Lenfatik sıvı göğüs bölgesinde venöz dolaşıma karışır ve kalbe ulaşır. Kalpten sistemik dolaşıma pompalanan kanda şilomikronlar bulunur. Kas dokusu ve adipoz doku kapillerinin epiteline yapışık lipoprotein lipazlar, şilomikronlardan lipid koparıp yapılarına alırlar.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.