Kemik kırıkları, vücudun doğal iyileşme mekanizmalarıyla onarılır. Bu süreç hematom oluşumu, kallus gelişimi, kallusun kemikleşmesi ve kemik remodelasyonu olmak üzere dört temel aşamadan oluşur. Kemik onarımının her aşaması, belirli hücresel ve biyokimyasal süreçlerle desteklenerek kemiğin orijinal yapısına kavuşmasını sağlar.
GÖRSEL Alt bacak kırığı ve fiksasyon tedavisi
Hematom Oluşumu ve İnflamasyon
Bir kemik kırıldığında, kemik dokusunun içindeki ve çevresindeki periosteum (kemik zarı) kan damarları zarar görür ve hematom oluşur. Hematom, kan damarlarından sızan kanın belirli bir bölgede birikmesiyle oluşan pıhtılaşmış kan kütlesidir. Pıhtı içerisinde fibröz proteinler, kanamayı durdurarak iyileşme sürecinin ilk aşamasını oluşturur.
Kan dolaşımının kesilmesi, osteositlerin (kemik hücreleri) yeterince beslenememesine yol açar ve kırık bölgesine yakın kemik dokusunun ölmesine neden olur. Yaralanmayı takiben enflamasyon (iltihaplanma) ve şişme meydana gelir. Bu aşamada fagositoz yapan hücreler (nötrofiller, makrofajlar) ve osteoklastlar, kırık hematomu içinde ve çevresinde ölü veya hasarlı dokuları temizleyerek iyileşme sürecinin başlamasını sağlar.
GÖRSEL Kırık hematomu
Kallus Oluşumu
Kallus, kırık kemik uçlarını bir araya getiren geçici bir doku oluşumudur. Bu süreç, iç kallus ve dış kallus oluşumu olmak üzere iki bölümde gerçekleşir. İç kallus, kırık uçları arasında ve eğer kırık uzun kemiğin diyafizinde oluşmuşsa kemik iliği boşluğunda meydana gelir.
Makrofajlar, ölü hücreleri ve pıhtı artıklarını temizlerken, osteoklastlar hasarlı kemik dokusunu parçalar. Fibroblastlar, kollajen lifleri üreterek kemiğin birbirine tutunmasını sağlayan granülasyon dokusunu oluşturur. Kondroblastlar, lifli ağ içinde kıkırdak üretir ve böylece kemiğin kırık uçlarını birleştiren lifli kıkırdak (yumuşak) kallusu meydana getirir.
Endosteumda bulunan osteoprogenitör hücreler osteoblastlara dönüşerek yeni kemik üretimine katkı sağlar. Eğer enfeksiyon, kemikteki hareketlilik veya kırığın doğası gereği iç kallusun oluşumu engellenirse, kemik uçları birleşmez. Bu durum kemik kaynamaması (nonunion) olarak adlandırılır ve cerrahi müdahale gerektirebilir.
GÖRSEL Yumuşak kallus oluşumu
Dış kallus, kırık kemik parçalarının etrafında bir halka (kollajen-kıkırdak bileşimi) oluşturarak mekanik stabilizasyon sağlar. Periosteumdan gelen osteokondral progenitör hücreler, osteoblastlara dönüşerek kemik dokusu, kondroblastlara dönüşerek kıkırdak dokusu üretir.
Kıkırdak üretimi kemik üretiminden daha hızlı olduğu için, kırığın her iki tarafındaki kıkırdaklar birleşerek geçici bir destek sağlar. Modern tıpta alçı veya cerrahi implantlar (metal plakalar, vidalar) kemiğin sabit kalmasına yardımcı olarak iyileşmeyi destekler.
Kallus Ossifikasyonu
Kıkırdak dokusu, fetal gelişim sırasında görülen endokondral ossifikasyon sürecine benzer şekilde kemikleşir. Periosteum ve endosteumdan gelen osteoblastlar, iç kallusa girerek kemik üretimini başlatır.
GÖRSEL Sert kallus oluşumu
Kallusun içindeki lifler ve kıkırdak süngerimsi kemiğe dönüşerek kırık bölgesinin dayanıklılığını artırır. Dış kallus, başlangıçta lifli kıkırdaktan oluşurken, zamanla endokondral ossifikasyon yoluyla süngerimsi kemiğe dönüşerek daha sağlam bir yapı kazanır. Bu süreç 3 ila 4 ay sürebilir ve kemiğin dayanıklılığını artırarak kırık bölgesini daha stabil hale getirir.
Remodeling ve Son Şekillenme
Onarım süreci, kemiğin geçici yapılarla stabilize edilmesiyle tamamlanmaz; kemik remodelasyonu, kemiğin orijinal yapısına en yakın hale getirilmesi için gereklidir. İç kallus süngerimsi kemikten oluşur ve bu yapı orijinal lameller kemik kadar güçlü değildir. Tam iyileşme, iç kallusun kompakt kemik ile değiştirilmesiyle sağlanır.
GÖRSEL Remodeling ile son şekil
Kırık hattını çaprazlayan osteonlar, kemik parçalarını birbirine bağlayarak dayanıklılığı artırır. Bu süreç 1 yıl veya daha uzun sürebilir. İç kallus yeniden şekillendikçe ve güçlendikçe, osteoklastlar dış kallusun boyutunu küçültür.
Onarım süreci bazen o kadar eksiksiz olur ki, kırık hattı röntgen görüntülerinde bile fark edilemez. Ancak, onarılmış bölge genellikle çevresindeki kemikten biraz daha kalın kalır. Eğer kırık uzun bir kemiğin diafizinde meydana geldiyse, remodelasyon süreci kemik iliği boşluğunu yeniden oluşturarak kemiğin iç yapısına uygun hale getirir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.