Şu ana dek özellikle bahsetmesek de kas-iskelet sisteminin temel yapı taşları arasında tendon, ligament, fasya ve kıkırdak yapıları da bulunur. Bu yapılar hareket kabiliyeti için farklı biyomekanik özelliklere sahiptir ancak hepsinin ortak özelliği bağ dokudan oluşmalarıdır.
Tendonlar kasları kemiklere bağlayan yapılardır. Kaslarda üretilen kuvveti kemiklere aktararak hareketin meydana gelmesine olanak tanırlar. Yapısal özellikleri sayesinde kasların yarattığı yüksek gerilim kuvvetine dayanıklıdırlar. Kas ile bağlantısı bulunan kısmına miyotendinoz kavşak, kemikle bağlantısı olan kısmına osteotendinoz kavşak adı verilir.
GÖRSEL Aşil tendonu bağlantıları
Her tendon yapısı aynı bileşene sahip değildir. Aşil tendonu ve patellar tendon paratenon kaplıdır. Bu yüzden sinoyval kılıflı tendonlara kıyasla daha yüksek damar beslemesine sahiptirler. El fleksörleri gibi sinovyal kılıflı tendonlar ise sinovyal sıvı ile beslenir, yani damar yapıları daha zayıftır.
Hücresel yapıları fibroblastlar tarafından yönetilir. Uzun ve ince yapılı tenositler, tendonun mevcut halini korumaktan ve dış uyaranlara göre onu adapte etmekten sorumludur. Tenoblastlar ise gerek duyulduğunda tenositlere dönüşerek tendon dokusu üretimine destek olur. Tendon dokusunun çok az bölümü hücrelerden oluşur, bu yüzden tendonun metabolik faaliyeti çok düşüktür.
GÖRSEL El fleksör tendonları
Tendon matriksinin %70-80'lik kısmını kolajenler oluşturur. Bu kolajen içeriğinin ise çoğunluğu tip 1 kolajendir. Tip 1 kolajen, çekme-gerilme streslerine karşı tendonu oldukça dayanıklı kılan yapıdır. Tendonların asıl amacı gerilim kuvvetini iletmek olduğu için yalnızca %4 elastin (elastik özellikli protein) içerirler.
Matriksin kolajen lifleri arasında ise proteoglikanlar ve glikoproteinler bulunur. Bunlar dokunun su tutmasını ve kaygan kalmasını sağlar. Bu hidrasyon durumu kritiktir, aksi takdirde dokuda yüksek sürtünmeden kaynaklı çabuk bir deformasyon meydana gelir.
Tendon hiyerarşik yapısında; kolajen fibriller, lifler ve fasikül katmanları bulunur. Kolajen lifler primer fasikül yapısını oluşturur. Primer fasikül yapıları endotenon ile gruplanarak sekonder fasikül demetini meydana getirir. Tersiyer demetlerin oluşumu için sekonder fasiküller yine endotenon ile gruplanır. Son olarak epitenon tersiyer demetleri gruplar, ve en dış katmanda da paratenon yer alır.
GÖRSEL Tendonun hiyerarşik yapısı
Tendonlar yalnızca kuvveti kemiğe aktarmakla kalmaz, ayrıca harekete ekstra enerji de sağlarlar. Kas kasılması esnasında tendonda bir uzama meydana gelir. Bu uzama tendonun uzatılmış lastik gibi potansiyel enerji depolamasını sağlar. Kendi boyuna dönmek isteyen tendon kasta üretilenden ekstra olarak da kemiği çeker ve harekete pasif ama önemli ekstra enerji verir.
Tendon yapısının sertleşmesi orijinal boyuna dönme isteğini daha hızlı meydana getirmesine sebep olur. Sıçrama ve sprint gibi fiziksel aktivitelerde sert tendon yapıları sporcuların daha iyi performans sergilemesine olanak tanır.
GÖRSEL Tendonun elastik enerjisi
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.