İskelet sistemi, vücudumuzun en önemli yapılarından biridir. Kemikler, eklemler ve kıkırdaklardan oluşan bu sistem, vücudumuza sadece fiziksel destek sağlamakla kalmaz, aynı zamanda koruma, hareket ve içsel denge gibi işlevleri de yerine getirir. Bu yazıda, kemiklerin sınıflandırılmasını ve yapısını derinlemesine inceleyeceğiz.
Kemiklerin Temel Sınıflaması
Kemikler, boyutları, şekilleri ve işlevlerine göre farklı kategorilerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırmalar arasında uzun, kısa, düz, düzensiz ve sesamoid kemikler bulunur.
Uzun kemikler. Uzunlukları genişliklerinden fazla olan kemiklerdir. Bunlar vücudun hareketini sağlayan ana yapıları oluşturur. Humerus (üst kol kemiği) ve femur (üst bacak kemiği), uzun kemiklere örnektir.
GÖRSEL Kemik kategorileri
Dümdüz olmak yerine hafif eğimli yapıya sahipler, böylece vücut yükünü kemik boyunca daha eşit dağıtırlar. Diyafiz bölümleri çoğunlukla kompakt kemikten, epifiz bölümleri ise daha çok süngerimsi kemikten oluşur.
Kısa kemikler. Kısa kemikler, genellikle küp benzeri yapıya sahiptir. Yüzeylerinde ince bir kompakt kemik bulunur ancak çoğunluk olarak süngerimsi kemik barındırırlar. El ve ayak bileklerimizde (karpal ve tarsal) bulunurlar. Bu kemikler, denge ve hareket için önemli olan yerlerde bulunur.
Düz kemikler. Düz kemiklerin yapısı ince bir süngerimsi kemiği sandviç yapan 2 kompakt kemikten oluşur. Bunlar genellikle koruyucu işlev görür ve kas-tendon bağlantıları için büyük miktarda yüzey alanı sağlarlar.. Örnek olarak kafatası kemikleri, karburgalar ve sternum verilebilir.
Düzensiz kemikler. Şekli düzensiz olduğu için diğer kategorilere giremeyen kemiklerdir. Sıklıkla eklemlerin ve vücudun diğer önemli bölgelerinin işlevlerini yerine getirirler. Omurlar, pelvis kemikleri ve topuk kemiğimiz kalkaneus bu kemik türüne örneklerdir.
GÖRSEL Lumbar vertebralar
Sesamoid kemikler. Tendonların içinde bulunan, küçük ve yuvarlak yapılı kemiklerdir. Diğer kemikler gibi eklem yüzeylerinde yer almak yerine kaslara bağlı olan tendonların içinde gelişirler (diz kapağı veya patella).
Eklem hareketi esnasında tendondaki gerilimi dağıtıp sürtünmeyi azaltırlar, bu sayede tendonu korurlar. Ek olarak, kasın kemiği çekme açısını bir miktar değiştirdikleri için kuvvet üretimi açısından biyomekanik avantaj sağlarlar. Vücuttaki net sayısı belli değildir çünkü kişiye bulunurluğu değişmektedir.
Kemiğin Temel Yapısı
Bir kemik, iç ve dış yapısında birkaç farklı katmandan oluşur. Bu yapılar, kemiğin işlevini yerine getirebilmesi için kritik öneme sahiptir.
Diyafiz. Kemiklerin uzun, silindirik ana kısmına diyafiz ya da şaft denir. Bu kısım, kemiğin en büyük bölümü olup, genellikle yoğun (kompakt) kemik dokusundan oluşur. Şaft, kemiğe asıl şeklini veren ve onu güçlü yapan kısımdır.
Epifiz. Kemiklerin uç kısımlarına epifiz denir. Bu bölgeler, kemiklerin birbirleriyle eklem yaptığı yerlerdir ve genellikle daha yumuşak, süngerimsi kemik dokusundan oluşur. Süngerimsi kemik dokunun arasını kırmızı kemik iliği doldurur. Eklem bölgesinde sürtünmeyi azaltmak adına da yüzeyleri artiküler kıkırdak ile kaplıdır.
GÖRSEL Kemiğin temel anatomisi
Metafiz. Epifiz ve diyafiz arasındaki bölgeye metafiz adı verilir. Bu kısım, kemik büyümesi sırasında kritik rol oynar. Metafiz bölgesinde kemiklerin uzamasını sağlayan ve kıkırdaktan oluşan epifizyal plak ya da büyüme plağı bulunur. 14-24 yaş aralığında bu kıkırdak alan kemikleşir ve uzama durur. Sonradan kemikleşen bu bölge epifizyal hat olarak belirgin bir halde kalır.
Periosteum. Kemiklerin dış yüzeyini saran 2 katmanlı zardır. Dış katmanı koruyucu fonksiyon görürken iç katmanı kemik yapımına destekçi hücreler (osteoprogenitör) barındırır. Bol kan damarı barındırdığı için kemiğin beslenmesinde ve iyileşmesinde önemli rol alır. Ayrıca, tendon ve ligamentlere kemikle bağlantı noktaları sağlar.
Meduller kavite. Kemiklerin diyafiz kısmının içinde yer alan boşluktur. Burada, vücuda enerji sağlayan sarı kemik iliği ve bolca kan damarı bulunur. Bu boşluklu tasarım sayesinde kemik fonksiyonu güçlü ağırlığı düşük bir organdır.
GÖRSEL Genç-yetişkin kemik farkı
Endosteum. Kemiklerin iç yüzeyini kaplayan ince bir zar olan endosteum, meduller kaviteyi ve bölgedeki süngerimsi kemikleri çevreler. İçeriğinde osteoprogenitör hücreleri bulunur, bu hücreler yeni kemik dokusu üretme yeteneğine sahiptir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.