Kompakt kemik oldukça yoğundur ve en kuvvetli kemik yapısıdır. Bütün kemiklerde periosteumun hemen altında yer alır, uzun kemiklerin diyafizine kalınlığını veren yapıdır. Bunlara rağmen, mikroskop altında incelendiğinde sinirler ve kan damarları için bolca geçit barındıran bir yapısı olduğu da görülür.
Kompakt Kemik
Osteon. Kompakt kemiğin yapısal birimi osteondur. Bu yüzden osteonun yapısını anlamak bu konuda kritik öneme sahiptir. Osteon, kemiğin uzun eksenine paralel olarak yönlenmiş olan bir silindirdir ve kemiğin yük taşıyan sütunlarıdır.
Osteonun tam ortasında merkezi kanal bulunur. Bu kanal sayesinde kan damarları ve sinirler kemiklere gerekli beslemeyi sunabilir. Merkezi kanal lamella tarafından sarılıdır. Bir lamella üstüne başka bir tane, onun üstüne başka bir tane gelerek lamellar halka yapısını oluştururlar.
GÖRSEL Merkezi kanal ve lamella
Lamellae (çoğul için) matriks yapısından oluşur. Bir lamella içerisindeki bütün kolajen lifler aynı yöne sahiptir, üste gelenler ise farklı yön kolajen lifler barındırır. Bu durum mineral tuzları için de geçerlidir. Konsantrik lamellae olarak ifade edilen bu tasarım kemiği çeşitli streslere karşı oldukça dayanıklı kılar.
Perforating kanallar. Merkezi kanalların aksine bunlar kemik boyuna dik kanallardır. Meduller kavitede bulunan kan ve sinir beslemesini merkezi kanallara bağlarlar. Etrafında lamellae bulunmaz. İç yapısıda ise endosteum vardır.
Lakuna. Konsantrik lamellae arasında bulunan boşluklara lakuna (çoğul için lakunae) denir. Lakunae içerisinde osteositler yer alır. Osteositler kemiğin günlük metabolizmasından sorumlu olan ve kemiğin maruz kaldığı yükü algılayıp bunu hücre içi sinyale dönüştüren hücrelerdir.
Kanalikuli. Lakunae birbirine ve merkezi kanala küçük kanallar aracılığıyla bağlanır. Bu küçük kanallara kanalikuli denir. Bu kanal sistemi sayesinde osteon yapısındaki bütün osteositler madde alış-verişi yapabilir ve iletişim kurabilir. Matriksin geçirgen olmamasına rağmen kanalikuli ve bazı kemik hücreleri arasındaki gap junctions sayesinde hücreler yüksek oranda beslemeye sahiptir.
GÖRSEL Osteon ve diğer temel yapılar
Diğer lamellae. Kemik yapısında bulunan bütün lamellae osteon parçası değildir. Yapısal olarak tam olan osteonlar arasında interstisyel lamella adındaki yapılar bulunur. Bunlar genelde kemiğin yeniden modellenmesi sürecindeki kalıntılardır ancak osteonlar arasındaki boşluğu doldururlar.
Bir diğer osteon parçası olamayan lamellae periosteumun hemen altında ve endosteumun hemen üstünde bulunur. Diyafizin tüm çevresine yayılıdır. Kemiği çevresi boyunca sardığı için uzun kemiğin dönmesine karşı etkili bir şekilde direnç gösterir, ona dayanıklılık sağlar.
Süngerimsi Kemik
Kompakt kemiğin aksine, yapısında osteonlar bulunmaz. Her zaman kemiğin iç kısmında bulunur ve dış kısmındaki kompakt kemik ile korunur vaziyettedir.
GÖRSEL Süngerimsi kemik ve trabekülae
Yapısında barındırdığı lemallae düzensiz ince sütunlar halindedir. Bu lamellae toplluluğuna trabekül adı verilir. Süngerimsi kemik çok sayıda trabekülden (trabekülae) oluşur. Trabekülae endosteum ile kaplıdır, aralarındaki boşluk ise kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği ile doludur. Kemik iliğinde bulunan bol kan damarı osteositlerin bolca beslenmesini sağlar.
Trabeküla yapısında lamellae, lakunaede bulunan osteositler ve lakunaeden uzanan kanalikuliler bulunur. Kısa, düz, düzensiz ve sesamoid kemiklerin çoğunluğunu oluştururlar. Uzun kemiklerin ise yalnızca ince kompakt katmanlı epifizlerinin çoğunluğu süngerimsidir.
GÖRSEL Trabeküladaki yapılar
Trabekülae düzensiz yapıda gözükmelerine rağmen aslında kemiğin maruz kaldığı yükler doğrultusunda şekillenir. Öyle ki, çocuk lokomosyonu tamamen öğrenene kadar trabekülae düzeni son yapısını almaz.
Süngerimsi kemik kompakt kemiğe kıyasla çok daha hafiftir, bu sayede kemiğin genel ağırlığı daha düşük olur. Bu durum kasların kemikleri daha kolay çekmesini sağlar ve hareket kolaylaşır. Buna ek olarak, trabekülae yapısı kırmızı kemik iliğini korur ve destekler.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.