Kuvvet-Zaman İlişkisi
Kaslarda maksimum gerilimin üretilebilmesi için belirli bir zaman gerekir. Twitch kasılmasındaki gecikme periyodunu ve gerilim maksimuma ulaşana kadar geçen zamanı hatırlayın.
Kas, dinlenim anında gevşek bir durumda olduğu için kemiğe bir kuvvet uygulayabilmesi için öncelikle gevşekliğinin giderilmesi gerekir. Uyarılmayla beraber anlık olarak görülemeyen gerilimin sebeplerinden bir tanesi budur.
GÖRSEL Twitch fazları
Gevşekliğin giderilmesiyle beraber kemiklere kuvvet aktarımı gerçekleşmeye başlar. Bu kuvvetin maksimum oranda meydana gelebilmesi için sarkoplazmik kalsiyumun yüksek oranda artması gerekir.
Aksiyon potansiyellerinin art arda gelmesiyle beraber sarkoplazmik kalsiyum miktarı mümkün olan maksimum çapraz köprü oluşumunu sağlar. Kas lifi özelinde bu süre daha kısayken, bir kasın tamamında maksimum gerilimin elde edilebilmesi için 300 milisaniyeden daha fazla zaman gereklidir.
GÖRSEL Maksimum kuvvet üretimi için gerekli zaman
Uzunluk-Gerilim İlişkisi
Kasılmanın en küçük birimi olan sarkomerler, eklemlerin açısına göre farklı boylara sahiptir. Biceps brachii kasındaki sarkomerler eklem bükülmeye başladıkça kısalırken, tricepss brachii kasındakiler eklem bükülmeye başladıkça uzar. Bu iki kasın dinlenme anındaki sarkomer boyları aynı değildir.
Bir kasın yüksek oranda gerilimi aktif olarak üretebilmesi için 2 önemli durum bulunur. Birincisi; sarkomer yapısında bulunan aktin ve miyozin etkleşiminin yüksek olması, ikincisi ise sarkomerin kısalması için bir boşluk olmasıdır.
GÖRSEL Optimum sarkomer boyu
Kasın aktif kuvvet üretmesi ve dolayısıyla hareketi sağlaması için optimum bir sarkomer uzunluğu vardır. Optimum sarkomer uzunluğunda aktin-miyozin etkileşimi yüksek oranda gerçekleşir. Kas boyu çok uzadığında ise ayrı bir önemli durum var. Kasta bulunan paralel (titin) ve seri (tendon) elastik elemanlar uzamaya direnç göstererek gerilimi artırır.
Eksantrik kasılmalarda konsantrik kasılmaya kıyasla kaslarımızda %30-40 daha fazla kuvvet üretebiliriz. Bu kuvvet artışı yukarıda bahsettiğimiz pasif elemanlardan gelir. Squatta 100 kilogramlık ağırlığı yukarı itebiliyorsanız 130-140 kiloyu yavaşça aşağı indirme potansiyeliniz olduğunu söyleyebiliriz.
GÖRSEL Aktif ve pasif gerilim
Kasları tamamen kısaltıp uzattığımızda hepsi aynı sarkomer boyu değişimine uğramaz. Bazıları kısa ve optimum, bazıları hep optimum, bazıları ise optimum ve uzun boylarda çalışır. Hipertrofi amaçlı yapılan antrenmanlarda, izole egzersizlerdeki çalışma açıları ve hareket temposu bu noktada önemlidir.
Kuvvet-Hız İlişkisi
Bir arabayı arka tamponundan tutup kaldırmanızı istesek arabayı hareket ettirebilir miydiniz? Bu durum için maksimum seviyede kuvvet üretmenize rağmen bir hareket meydana gelmez, yani hız 0'dır.
Tam tersi bir durumu ele alalım. Koşabildiğiniz en yüksek hızda koşmanızı istesek durum ne olurdu? Hareket hızınız çok yükselirdi, ama her adımda yerle çok kısa süre temas ettiğiniz için ürettiğiniz kuvvet miktarı oldukça az olurdu.
GÖRSEL Kuvvet-Hız ilişkisi, pik güç, pik kuvvet, pik hız
Yukarıdaki örneklerden anlaşılacağı üzere kuvvet ve hız arasında ter ilişki vardır. Hareketin hızı yükseldikçe üretilen kuvvet miktarı azalır. Hareketin hızı yavaşladıkça da üretebileceğiniz maksimum kuvvet artar.
Bir sporcunun sportif performansından bahsettiğimizde ise durum karmaşıklaşır. Çapışma, çekme, itme ve fırlatma söz konusu olduğunda sporcu için kuvvet değil güç önemlidir. Güç, kuvvetin ne kadar hızlı ortaya çıkarıldığıyla ilişkili olduğu için sporcunun antrenman hedefi hız, kuvvet veya güç odaklı çalışmak olabilir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.