Bir önceki yazımızda bütün kasın yapısından başlayarak kademeli olarak miyofibrillere kadar ilerlemiştik. Bu yazının konusu kasın kasılmasını sağlayan organeller olan miyofibrillerdeki miyofilamentler.
Kasılma mekanizmasını anlamak için miyofibrillerin yapısını (miyofilamentleri) öğrenmek oldukça kritiktir. Bu yazı sarkomer yapısına giriş niteliği taşır, bir sonraki yazıda ise filamentlerin moleküler yapısını öğreneceksiniz.
GÖRSEL Kemikten filamentlere kasın yapısı
Filamentler
Miyofibrillerin içinde filament adı verilen daha küçük yapılar bulunur. Filamentler bütün kaynaklarda, genelde, kalınlıklarına göre ikiye ayrılmıştır: kalın (miyozin) ve ince (aktin) filament. Bunlara ek olarak, sarkomere elastik özellik kazandıran üçüncü bir filament bulunur, titin.
Aktin ve miyozin filamentleri kas lifinin bir ucundan öbür ucuna kadar kesintisiz uzanmaz. Onun yerine sarkomer dediğimiz yapılanmayı oluşturup belli aralıklarda kesintiye uğramışlardır.
GÖRSEL Sarkomerin yapısında aktin, miyozin ve titin
Diğer ikisinin aksine titin sarkomerin bir ucundan öbür ucuna kadar kesintisiz olarak uzanır. Aktin miyozin filamentleri sarkomerin bazı kısımlarında olup bazı kısımlarında olmadığı için mikroskopta çizgili bir görünüm oluşturmasına sebep olurlar, iskelet kasına bu sebeple çizgili kas denir.
Sarkomer
Sarkomer miyofibrilde kasılmayı sağlayan en küçük birimdir. Bu yüzden de sarkomerler miyofibrilin uzunluğu boyunca tekrarlayan birimlerdir. Miyofibrilin yapısındaki 2 Z çizgisi arasında kalan kısım 1 sarkomeri ifade eder. Aşağıdaki basitleştirilmiş görselde titin belirtilmemiştir.
GÖRSEL I bandı, A bandı, H bölgesi ve Z çizgileri
Mikroskopta incelendiğinde miyozin filamentinin bulunduğu yerler koyu renklidir, ve bu alana A bandı adı verilir. Sadece ince filamentin bulunduğu kısım ise I bandıdır. I bandı, 2 farklı sarkomerin yalnızca aktin filamentlerinin göründüğü kısmıdır, ortasında Z çizgisi bulunur.
Z çizgisi, zig zag yapılı proteinin bulunduğu kısımdır. Bu kısım aktin filamenti için bağlantı noktasını oluşturur. H bölgesi, yalnızca sarkomerin ortasında bulunur, aktin filamentinin olmadığı, yalnızca miyozin filamentinin bulunduğu alandır, sarkomer boyu kısaldığında neredeyse tamamen kaybolur.
GÖRSEL Mikroskopta sarkomer kısalması
Son olarak M çizgisi, sarkomerin ortasında yer alır. Bu alanda miyozin filamentinin bağlantı kurmasını sağlayan birden fazla protein yapısı bulunmaktadır. Z çizgiside aktin filamenti, M çizgisinde miyozin filamenti için bağlantı noktası olan proteinler bulunur.
Bahsedilecek bir durum daha kaldı. Buradaki görsellerde sarkomer yapısını 2 boyutlu değerlendirsek de bir miyozin filamenti 6 farklı aktin filamenti ile etkileşime girer. Sarkomerin kasılmasını sadece altında ve üstünde bulunan aktinler ile etkileşimde bulunarak gerçekleştirmez.
GÖRSEL Miyozinin aktin etkleşim oranı
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.
