Kreatin Fosfat (PCr) sisteminin nasıl işlediğini anlayabilmek için öncelikle ATP'nin yapısını hızlıca bir hatırlayalım. ATP molekülünü eşsiz kılan şey yapısında bulunan yüksek enerjili bağlardı. Ortamda yeterli ATP molekülü varsa yeterli enerji de var demek ancak ATP molekülünün azlığından bahsediyorsak enerji üretimi gereklidir. Bu enerjinin PCr ile nasıl elde edildiğini öğrenmek için yazımızı okumaya devam edin.
ATP molekülünün ortama enerji salabilmesi için yapısında bulunan son fosfatın koparılması gerekir. Böylece bağın içerisinde barındırdığı enerji ortama salınır. Bu bağın kopmasıyla ATP molekülünden elde edilen ürünleri görmek için görsele göz atın.
GÖRSEL - ATP hidrolizi sonucu ürünler
PCr sistem, PCr molekülünün yapısında bulunan fosfatı ADP molekülüne transfer ederek ATP molekülünün elde edilmesini ya da resentezini sağlar. Bu işlem sonrasında fosfatı koparılan kreatin ortamda serbest kalır.
Bu sistemde ATP üretimi için yalnızca 1 reaksiyon gereklidir. Bu reaksiyondan sorumlu enzim ise Kreatin Kinaz (CK) enzimidir. Yalnızca tek bir kimyasal reaksiyon gerektirdiği için bu enerji sistemi ATP sentezinden sorumlu en hızlı sistemdir.
GÖRSEL - PCr'den ADP'ye fosfat aktarımı
Vücudumuzdaki PCr depolarının sınırlı miktarda bulunduğunu belirtelim. Bu sebeple, PCr sistem ile resentezlenebilecek ATP miktarı da sınırlıdır. Maksimum şiddetli bir fiziksel aktiviteyi (örn. sprint) yalnızca depo ATP'ler ve PCr sistem ile gerçekleştirmek isteseydik en fazla 10 saniye kadar koşabilirdik. 10 saniyelik maksimum efor 70-100 metrelik bir sprint koşusunu ifade etmektedir.
CK enzimi kas hücrelerinin yani miyositlerin sarkoplazmasında bulunur. Reaksiyonun gerçekleşmesi için de oksijene gerek yoktur. Bu yüzden, tek reaksiyonla ATP resentezini sağlayan bu reaksiyon anaerobik bir enerji sistemini meydana getirir.
Depo PCr belli bir miktar azaldıktan sonra ortaya çıkan serbest kreatinleri (Cr) tekrar fosforile etmek gerekir. Böylece PCr depoları tekrar doldurulmuş olur. Ancak burada bazı şartlar var. Cr'lere fosfat transferi yalnızca mitokondride gerçekleşebilir. Mitokondride ATP resentezi yalnızca oksijen kullanılarak yapılır.
GÖRSEL - Serbest kreatinden PCr üretimi
PCr'den ADP'ye fosfat aktarımı sarkoplazmada gerçekleşir ve anaerobiktir, ancak Cr'ye fosfat aktarımı mitokondride gerçekleşir ve aerobik sistemin işleyişi şarttır. Bu işlem için bireyin aldığı oksijenin vücuduna fazla fazla yetmesi gerekmektedir. Bu da dinlenmek ya da yürümek demek.
Kısa ancak önemli bir soru sormak istiyorum. PCr depoları 10 saniye sonra bize enerji sağlamayacaksa 200, 400, 800 ya da 1500 metre yarışlarını nasıl oluyor da yüksek koşu hızlarında gerçekleştirebiliyoruz? Şanslıyız ki birbiriyle entegre çalışan farklı enerji sistemlerimiz mevcut. Okumanız gereken yazılar sırasıyla; anaerobik glikoliz ve aerobik sistem (Krebs ve ETC).
Sonuç olarak PCr sistem en hızlı ATP üreten enerji sistemidir çünkü tek bir reaksiyonla gerçekleşir. Reaksiyondan sorumlu enzim CK enzimidir. PCr depoları sınırlı olduğu için maksimum 10 saniye kadar enerji sağlayabilir. Tüketilen depoların doldurulabilmesi için oksijen gereklidir çünkü PCr resentezi mitokondride gerçekleşir.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.
