Anaerobik glikoliz neticesinde vücudumuzda laktat üretilmektedir. Üretilen ve uzaklaştırılan laktat arasındaki denge ise kan laktat değerlerinin oluşmasını sağlar. Bu yazımızda, laktatın üretildikten sonra hangi yollar ile hücreden uzaklaştırıldığını ve metabolize edildiğini anlattık.
Laktatın temizlenmesi için 3 ana süreç bulunur. Oksidasyon ile %50-75'lik, glukoneogenez/glikojeneogenez ile %10-25'lik, transaminasyon ile ise %5-10'luk bir kısım halledilir.
Laktat, aynı hücre içinde sitoplazma ve mitokondri arasında taşınabildiği gibi, aktif ve inaktif kas hücreleri arasında da taşınabilir.
Laktat, kas hücrelerinden kana verilerek diğer doku ve organlara da (karaciğer, deri ve kalp) kolaylıkla transfer edilebilir. Laktatın hücresel ve mitokondriyal membranlarda taşınmasını sağlayan özel yapılar (MCT1, MCT4) bulunur.
MCT1’in daha yoğun olarak bulunduğu yerler; oksidatif kas lifleri, kardiyak kas lifleri ve mitokondriyal membranlardır. Bu yapının birincil rolü dolaşımdan laktat almaktır. MCT4 ise glikolitik kas liflerinin hücre zarlarında bolca bulunur, ve hücre içi laktatı hücre dışına aktarmaktan sorumludur.
Kas hücreleri laktatı üretir ve eş zamanlı olarak laktatı tüketebilir. Şiddetli egzersiz anında miyokardın tercih ettiği yakıt laktattır.
MCT1 ve MCT4, laktat ile beraber hidrojen iyonlarını da taşır. Bu taşıma esnasında hidrojenler laktat ile aynı yönde hareket ederler. Bu sayede çalışan kasta hidrojen birikimini engelleyerek intraselüler pH’ın korunmasında büyük rol üstlenirler. Akut egzersizle beraber hem MCT1 hem de MCT4 miktarında artış meydana geldiği bilinmektedir.
GÖRSEL - MCT taşıyıcıların görevi
İntraselüler laktat mekiği, LDH4-5’in faaliyeti sonucunda hücrenin sitozolünde üretilen laktatın mitokondriye hareketiyle başlar. Laktat, mitokondrinin dış zarından geçerek intermembran boşluğa girer.
Bu kısımda, mitokondrinin iç zarına yakın konumlanmış olan LDH1 laktatı pirüvata dönüştürür. Bu dönüşüm anında MCT1’in yardımıyla mitokondrinin iç zarını geçer. Mitrokondriyal matrikse ulaşmış bu pirüvatın kaderi Asetil-KoA’ya dönüştürülerek Krebs döngüsüne girmektir.
GÖRSEL - İntraselüler laktat mekiği
Ekstraselüler laktat mekiği, laktatın üretildiği hücreden uzaklaştırılması şeklinde çalışır. FG kas liflerinde üretilen laktat, aynı kasın SO kas liflerine MCT1 aracılığıyla doğrudan taşınabilir. Bunun yanında, MCT4 aracılığıyla direkt olarak kan dolaşımına bırakılabilir.
Kan dolaşımına bırakılan laktat karaciğer, kalp, deri veya farklı kasın SO kas liflerine ulaşabilir. Karaciğerde glukoneogenez, kas liflerinde oksidasyon veya transaminasyon aracılığıyla (laktat) metabolize edilir. Çok az bir miktar deri aracılığıyla uzaklaştırılabilir. Üretilen kas hücresi içinde kalan laktatın büyük çoğunluğu ise glikojeneogenez ile kas glikojenine dönüştürülür.
GÖRSEL - Ekstraselüler laktat mekiği
Sonuç olarak, oksidasyon (%50-75), glukoneogenez/glikojeneogenez (%10-25), ve transaminasyon (%5-10) ile laktat metabolize edilebilir. MCT1 SO kas liflerinde, MCT4 FG-FOG kas liflerinde bolca bulunur. MCT taşıyıcılar laktat ile birlikte aynı yönde H+ iyonu da taşıdığı için intraselüler pH'ın korunmasında büyük rol üstlenir. Laktat aynı kas hücresinde, aynı kas grubunun SO kas lifinde ya da karaciğer, deri ve kalbe taşınarak metabolize edilebilir. Üretildiği kas hücresinden uzaklaştırılamayan laktattan glikojeneogenez ile glikojen elde edilir.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.