Diensefalon beynin merkezinde yer alır ve çekirdek alanını oluşturur. Serebral hemisferlerin arasında, mezensefalonun üstünde konumlanmıştır. Üç ana bölgeden oluşur: talamus, hipotalamus, epitalamus.
Bu bölgeler gri maddeden oluşur, dolayısıyla bolca nöron gövdesi barındırırlar. Duyusal, motor, otonom ve endokrin gibi çok çeşitli fonksiyonların düzenleyici merkezi olarak görev yaparlar. Burada, kan-beyin bariyeri bulunmayan bir alan yer alır. Bu alan sayesinde sistemik dolaşımdaki kanın kimyasal içeriği izlenir.
GÖRSEL Diensefalon yapıları
Talamus
Talamus diensefalonun en büyük yapısıdır. Bu bölgenin %80'lik kısmını oluşturur. Yumurtaya benzer ikili gri madde kitlesinden meydana gelmiştir, ve üçüncü ventrikülün duvarlarının bir bölümünü oluşturur.
Talamus yapısı, beynin ana duyusal aktarma-iletme istasyonu olarak görev yapar. Birçok farklı noktadan aldığı duyusal ve motor bilgileri işleyerek serebral kortekse iletir. Koku hariç tüm duyusal sinyaller talamusa ulaşır ve beyindeki ilgili bölgelere yönlendirilir.
Dokunma, ağrı, sıcaklık, titreşim, basınç ve propriosepsiyon bilgilerini işleyerek duyusal entegrasyon sağlar. Serebellum ve bazal gangliadan gelen motor komutları serebral kortekse ileterek motor fonksiyonun sağlıklı işlemesine olanak tanır. Limbik sistemle bağlantılı çekirdekleri sayesinde hafıza, öğrenme ve duyguların düzenlenmesine rol alır.
GÖRSEL Talamusun konumu ve yapısı
Retinadan gelen görsel bilgileri ve kulaktan gelen işitsel bilgiler işleyerek korteksin gerekli bölgelerine yönlendirir. Talamus, yapısındaki birçok farklı çekirdek sayesinde topladığı bütün bilgileri kortekse göndermez. Bunun yerine bir düzenleme ve filtreleme uygular. Bu sayede, yalnızca en önemli bilgiler kortekse gönderilir.
Hipotalamus
Hipotalamus, talamusun altında yer alır. Daha küçük yapılıdır ancak çok kritik bir bölgedir. Üçüncü ventrikül duvarlarının bir kısmını oluşturur. Ayrıca, birçok kritik otonom ve endokrin fonksiyonu kontrol eder.
Otonom sinir sistemi düzenlemesiyle kan basıncını, kalp hızını, sindirim organlarını ve göz bebeklerinin genişliğini kontrol eder. Salgılatıcı ve inhibe edici hormonlar üreterek hipofiz bezinin hormon salgısı üzerinde kontrole sahiptir.
GÖRSEL Hipotalamus, epifiz, pineal bez
Vücudun termostatı olarak görev yapar. Dış ortam sıcaklığına bağlı olarak terleme veya titremeyi tetikleyerek vücut sıcaklığının dengelenmesini sağlar. Yeme, tokluk ve susama merkezleri hipotalamusta yer alır. Salgılanan hormonlara göre açlık ve tokluk, kanın ozmotik basıncına göre susama merkezi uyarılır.
Öfke, korku, haz ve saldırganlık gibi duyguların ortaya çıkışında limbik sistemle birlikte görev alır. Ayrıca, hipotalamusta uyku-uyanıklık döngüsünü sağlayan suprakiazmatik nükleus (SCN) bulunur. SCN retinadan aldığı girdileri hipotalamik çekirdeklere, retiküler formasyona ve pineal beze ileterek biyolojik (iç) saati ayarlar.
Epitalamus
Diensefalonun en arka kısmını epitalamus oluşturur. Üçüncü ventrikülün çatı kısmını meydana getirir. Pineal bez ve habenular çekirdekler olmak üzere iki ana bileşeni vardır.
Pineal bez, hipotalamustaki SCN'den aldığı (az ışık-çok ışık gibi) bilgileri işleyerek melatonin salgı miktarını düzenler. Anti-oksidan özelliği de bulunan melanotin uyku-uyanıklık döngüsünü sağlar. Habenular çekirdekler, kokuları duygular ve anılarla bağdaştırmaya yardımcı olur.
GÖRSEL SCN'nin melatonin salımına etkisi
Sirkümventriküler Organlar (CVOs)
CVOs, beyin yapısı içerisinde yer almasına rağmen kan-beyin bariyeri bulunmayan özel yapılardır. Bu özellikleri sayesinde sistemik dolaşımdaki kanın kimyasal bileşiminde meydana gelen değişimleri doğrudan izleyebilirler.
Sistemik dolaşımı takip ettiği için kan basıncını, sıvı dengesini, açlık ve susuzluğu düzenleyerek endokrin ve sinir sistemlerinin iç dengesinin korunmasını sağlar.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.