Spinal kord (omurilik), merkezi sinir sisteminin omurga içinde uzanan ve beyin sapıyla doğrudan bağlantı kuran kritik bir yapısıdır. Beyinden çıkan motor emirlerin periferik sinir sistemine aktarılmasını ve çevresel duyuların beyne iletilmesini sağlar. Bu yönüyle hem bir iletim yolu hem de yerel reflekslerin merkezi olarak görev yapar.
GÖRSEL Spinal kord ve spinal sinirler
Spinal kord, kafatası tabanından başlayarak yaklaşık L1–L2 seviyesine kadar uzanır. Bu seviyeden sonra sinir lifleri cauda equina adı verilen bir yapı halinde devam eder. Omurilik, dıştan bakıldığında silindirik bir yapı gösterse de, içinde segmental ve fonksiyonel olarak özelleşmiş bölgeler bulunur.
Korunmasına baktığımızda sadece meninkslerle değil, dış çevresiyle de koruma altındadır. Omurlar tarafından oluşturulan vertebral kolon, spinal kordu mekanik travmalara karşı saran ilk savunma hattıdır. İntervertebral diskler darbe emici görevi görürken, ligamentöz yapılar da spinal kordun sabitlenmesini ve esneklik kazanmasını sağlar.
GÖRSEL Vertebral kolon ve spinal kord
Uzunluğu boyunca toplamda 31 spinal segment yer alır ve her segmentten bir çift spinal sinir çıkar. Bu sinirler aracılığıyla vücudun farklı bölgeleriyle çift yönlü iletişim sağlanır. Spinal sinirler, ön (ventral) ve arka (dorsal) köklerden oluşur; ön kökler motor lifleri, arka kökler ise duyu liflerini taşır.
Spinal kordun enine kesitine bakıldığında, ortada kelebek şeklinde gri madde yer alır. Bu bölge, sinir hücrelerinin gövdelerini barındırır ve sinyallerin işlenmesinde görev alır. Gri madde; ön boynuz, arka boynuz ve bazı segmentlerde görülen lateral boynuz olmak üzere üç ana bölüme ayrılır.
GÖRSEL Vertebral kolon ve spinal kord
Gri maddenin çevresini saran beyaz madde, miyelinli aksonlardan oluşur. Bu bölge, sinyallerin yukarıya (beyne) ya da aşağıya (kaslara) iletilmesini sağlayan uzun sinir liflerini içerir. Beyaz madde içindeki yükselen yollar duyusal bilgiyi taşırken, inen yollar motor komutları hedef bölgelere ulaştırır.
Kortikospinal yol, inen yollar arasında en iyi bilineni olup, istemli kas hareketlerini korteksten kasa iletmekle görevlidir. Ayrıca retikülospinal, vestibülospinal ve rubrospinal yollar da denge, postür ve ince motor kontrol gibi işlevlerde görev alır. Bu yolların her biri spinal kordun farklı bölgelerinde ilerler.
GÖRSEL Kortikospinal yol
Omurilik aynı zamanda birçok refleksin merkezidir. Refleksler, duyusal bir uyaranla başlayan ve omurilik düzeyinde sonlanan istemsiz motor yanıtlardır. Bu refleksler sayesinde, beyin devreye girmeden hızlı ve koruyucu yanıtlar üretilebilir.
Basit bir refleks arkı, bir duyu nöronu, bir ara nöron ve bir motor nörondan oluşur. Örneğin patellar refleks gibi monosinaptik reflekslerde ise ara nöron yoktur, doğrudan bağlantı bulunur. Diğer refleksler, daha kompleks ara bağlantılar içerebilir.
GÖRSEL Patellar refleks
Spinal kordun hasar görmesi, hem duyusal hem de motor kayıplara neden olabilir. Hasarın seviyesi ne kadar yukarıdaysa, beyinle bağlantısı kesilen alt kısım daha çok olur. Bu durumdan negatif etkilenen bölge de o kadar genişler. Bu nedenle spinal kordun bütünlüğü, yaşam kalitesi açısından kritik önemdedir.
Sonuç olarak,
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
Bu ve sitemizde yer alan diğer yazılar SSPS spor ve sağlık bilimleri kütüphanesi kaynakları kullanılarak hazırlanmıştır.