Fosfolipitler, trigliseritlere çok benzer yapılardır. Çok benzemelerine karşın elbette ki önemli farklar bulunur. Trigliseritin aksine gliserolün üçüncü karbonuna yağ asidi değil fosfat grubu bağlıdır. Aşağıdaki görselden yapısal farka hızlı bir göz atın lütfen. Bu fosfat grubunda elektriksel olarak küçük ama çok önemli bir yük bulunur.
Elektriksel yükten ötürü molekülün bu kısmı, yani başı, polar özelliğe sahiptir ve su molekülleriyle zayıf hidrojen bağları oluşturabilir. Başın aksine, kuyrukta bulunan yağ asitleri nonpolar ya da apolar özelliktedir ve yalnızca diğer lipitlerle etkileşime geçebilir.
GÖRSEL - Fosfolipid ve trigliseridin yapısal farkı
Bahsettiğimiz bu durumlardan ötürü molekülün farklı bölümleri suya karşı farklı ilgi derecesine sahiptir. Baş kısım suyu seven (hidrofilik), kuyruk kısım ise sudan korkan (hidrofobik) özelliktedir. Bunun gibi hem hidrofilik hem de hidrofobik yapısı bulunan moleküller amfipatik olarak adlandırılır. Bu özelliğinden ötürü hücre içi ve dışı sıvısının birbirine karışmasını engeller.
Amfipatik fosfolipidler, her bir hücreyi saran hücre zarının büyük çoğunluğunu oluşturmak için çift sıra halinde kuyruk kuyruğa (yani yağ asidi yağ asidine, başlar sulu kısımlara dönük şekilde) sıralanır, bu sayede hücre membranının büyük çoğunluğunu oluştururlar. Görsele bir göz atın.
GÖRSEL - Fosfolipidin hücre zarındaki duruşu
Çift tabaka fosfolipid katı bir yapıdan daha ziyade akışkan bir yapıya sahiptir. Birbirlerine kuvvetli kimyasal bağlar ile bağlı olmadıklarından kendi tabakalarında hareket ederler. Fosfolipidlerin bu hareketi sayesinde membran akışkanlığı oluşur.
Sonuç olarak, fosfolipidler yapısal olarak trigliseritlere benzer ancak bir yağ asidi yerine elektriksel yüklü fosfata sahiptir. Elektriksel yüke sahip fosfat ve yağ asitleri fosfolipidleri amfipatik özellikli yapar. Bu sayede hücre içi ve dışını birbirinden ayıracak olan hücre zarınının çoğunluk molekülü oluşur. Hücre zarı çift tabaka fosfolipidden meydana gelir. Bu yapıda bulunan hidrofobik yağ asitleri yağ asitleriyle temas halindeyken hidrofilik fosfat grupları su moleküllerine dönük haldedir. Fosfolipidlerin kendi tabakalarında gerçekleştirdikleri hareketler hücre zarına akışkan özellik kazandırır.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.
SSPS - level up yourself
