Atomlar, kararlı hale gelebilmek için diğer elementlerin atomlarıyla etkileşime girme çabasındadır. Bu etkileşimlerde her bir elementin atomunun (elektron kaybetme, kazanma, paylaşma gibi) kendine özgü bir davranışı bulunur. Bu alıp-verme veya paylaşma olayları neticesinde insan vücudunda atomların elektriksel açıdan yüklü formları olan iyonlar meydana gelir.
İyon, eşit olmayan proton ve elektron sayısına sahiptir, bu yüzden pozitif veya negatif yüke sahip bir parçacıktır. İyonlaşma ise elektron alma veya elektron kaybetme olayıdır. İyonlaşma sonunda artı veya eksi elektriksel yükü olan bir yapı meydana gelir. Artı yüklü iyonlar katyon, eksi yüklü iyonlar ise anyon olarak ifade edilir.
GÖRSEL - Elektron kaybı, kazanımı ve iyon oluşumu
İyon, yazılmak veya sembolize edilmek istendiğinde kimyasal sembolünün yanına artı veya eksi yükü miktarıyla birlikte belirtilir. Buna örnek olarak, 2 elektron kaybetmiş olan kalsiyum iyonu "Ca+2 veya Ca2+" şeklinde sembolize edilir. Eksi yüklü yapıya sahip olan elektronlardan 2 tane kaybettiği için 2 pozitif durumundadır.
2 veya daha fazla atom elektron paylaştığında oluşan yapı molekül olarak ifade edilir. Bir molekül aynı tür atomlardan oluşabileceği gibi farklı tür atomlardan da oluşabilir. İlk örnek olarak oksijen molekülünü verelim.
GÖRSEL - Vücudumuzdaki önemli iyonlar
Oksijen için moleküler formülümüz O2'dir. O oksijen simgesini, 2 ise iki adet oksijen atomu olduğunu ifade etmektedir. Bir diğer örnek olarak su molekülüne bakalım. Bu yapının moleküler formülü ise H2O olarak ifade edilir yani iki hidrojen bir oksijen atomundan oluşan bir moleküldür. Bu maddelerin ikisi de birer moleküldür ancak birer bileşik değildir.
Bileşikler, 2 veya daha fazla farklı tür elementin atomlarından oluşan maddelerdir. Vücudumuzdaki atomların çoğu bileşikler yapısında yer almaktadır. Su (H2O) ve sofra tuzu (NaCl) bileşik yapıda olan maddelerdir. Bunun aksine oksijen molekülü bir bileşik değildir çünkü aynı tür atomlardan oluşur.
GÖRSEL - Molekül ve bileşiğin farkı
Serbest radikal, en dış katmanında eşlenmemiş elektronu bulunan atom veya atom gruplarını belirten bir ifadedir. Buna en yaygın örnek oksijen molekülünün yapısına bir elektron eklenmesiyle oluşan süperoksit molekülüdür. Serbest radikali kararsız, reaktif ve çevre moleküller için yıkıcı yapan şey eşlenmemiş bir elektrona sahip olmasıdır.
Bu yapılar başka yapılarla etkileşime geçerek (elektron alarak veya elektron vererek) kararlı hale geçer. Bir serbest radikalin kararlı hale geçme çabası vücut için önemli olan molekülleri parçalayabilir.
GÖRSEL - Oksijen molekülü ve süperoksit serbest radikali
Ateroskleroz, alzheimer, amfizem, kanser, diyabet, katarakt, maküler dejenerasyon ve romatoid artrit oksijen kaynaklı ortaya çıkan serbest radikallerle bağlantılı hastalıklardır ve bahsettiğimiz durumlara örnektir.
Sonuç olarak, pozitif veya negatif elektriksel yükü bulunan atomlara iyon denir. Elektron kazanma veya kaybetme olayı iyonlaşma olarak ifade edilir. İyonu metinde belirtmek için sembolün yanına hangi miktarda hangi yük olduğu yazılır (Ca+2). İki veya daha fazla atomun elektron paylaşmasıyla molekül elde edilir. Molekül birbirinden farklı atomların elektron paylaşmasıyla oluşmuşsa aynı zamanda bileşiktir (H2O). Her molekül bileşik olmak zorunda değildir (O2). Son katmanında eşlenmemiş elektronu bulunan atoma serbest radikal denir. Bu yapılar kararlı hale geçmek için çevre dokularla etkileşime girer kararlı hallerini bozarlar.
Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.