Kalbin Anatomisi

sspsyonetim
25 Oca 2024
3 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 17 Kas

Kalp, düşündüğümüz kadar basit bir şekilde “göğsün solunda duran bir pompa” değildir. Göğüs kafesinin orta hattında yer alır ancak yapısal asimetrisi nedeniyle sol tarafa doğru bir bakı eğilimi vardır. Bu nedenle herkes elini otomatik olarak göğsünün sol kısmına götürür; fakat kalp aslında merkezde konumlanmıştır.

Kalp, torasik kavitenin içinde sternum ile vertebralar arasında yer alır ve alt yüzeyi diyaframa temas eder. Ortalama 250–350 gram ağırlığındadır ve yaklaşık 12–14 santimetre uzunluğa sahiptir. İstirahat hâlinde dakikada 70–80 kez kasılır ve günde toplam 100.000’den fazla atım yaparak yaşamın sürmesini sağlar.

GÖRSEL Kalbin kaburgalara göre konumu

Kalbin göğüs duvarına temas eden ve elle hissedilen noktası “apeks” olarak adlandırılır. Bu yapı sol ventrikülün alt ucudur. Her kasılmada sol ventrikülün göğüs duvarına vurması kalbin sol tarafta sanılmasına neden olur. Oysa kalbin kütlesi ve büyük bölümü orta hatta hatta kısmen sağ tarafa doğrudur.

Kalbin içinde birbirinden tamamen ayrılmış dört odacık bulunur: sağ ve sol atriyum ile sağ ve sol ventrikül. Atriyumlar kanı toplayan, ventriküller ise kanı pompalayan yapılardır. Bu odacıkların birbirine karışmasını engelleyen anatomik bariyer “septum”dur ve sağlıklı bir kalpte sağ-sol kan akışı hiçbir zaman olmaz.

GÖRSEL Odacıklar, kapakçıklar ve septum

Vücuttan gelen kan süperior ve inferior vena cava aracılığıyla sağ atriyuma ulaşır. Sağ atriyumdan sağ ventriküle geçen bu kan CO₂ yönünden zengin, O₂ yönünden fakirdir. Sağ ventrikül kasıldığında pulmoner dolaşıma gönderilir ve burada alveoller ile kılcal damarlar arasında gaz değişimi gerçekleşir.

Akciğerlerde oksijenlenen kan pulmoner venlerle sol atriyuma döner. Ardından sol ventriküle geçen kan, güçlü bir kasılmayla sistemik dolaşıma pompalanır. Bu görevi nedeniyle sol ventrikül duvarı sağ ventriküle kıyasla çok daha kalındır; çünkü tüm vücuda kan göndermek sağ ventriküle göre daha yüksek basınç gerektirir.

Atriyum ile ventriküller arasındaki tek yönlü kapakçıklara atriyoventriküler kapakçıklar (AV kapakçıklar) denir. Sağ tarafta triküspit, sol tarafta mitral kapak bulunur. Ventriküllerden dolaşımlara çıkan kan ise semilunar kapakçıklardan geçer. Pulmoner ve aort kapakları kanın geri akmasını engelleyerek dolaşımın yönünü düzenler.

GÖRSEL Ventriküllerin miyokard farkı

Kalbi dış etkilerden koruyan ve hareketi sırasında sürtünmeyi azaltan çok katmanlı bir yapı olan perikardiyum, organın en dış kılıfını oluşturur. Perikardiyal kavitede (boşlukta) az miktarda sıvı bulunur ve bu sıvı kalbin her kasılmada rahat hareket etmesini sağlar. Perikard yapısı aynı zamanda aşırı genişlemeyi sınırlandırır.

Kalbin duvarları üç katmandan oluşur: epikardiyum, miyokardiyum ve endokardiyum. Epikardiyum, kalbin dış yüzeyini örten bağ dokusu ve yağ dokusundan oluşan ince katmandır. Aynı zamanda perikardiyumun iç yüzeyini oluşturduğu için iki yapıyı ayırt etmek bazen zordur.

Miyokardiyum kalbin asıl kas dokusudur ve duvarın %95’ini oluşturur. Kardiyak kas lifleri burada yer alır ve ritmik kasılmaları gerçekleştirir. Özellikle sol ventrikül duvarındaki miyokard tabakası çok kalındır çünkü tüm vücuda kan göndermek için büyük bir kuvvete ihtiyaç vardır. Sağ ventrikül ise düşük basınçlı pulmoner dolaşıma kan gönderdiği için daha incedir.

GÖRSEL Kalp duvarının katmanları

Endokardiyum duvarın en iç katmanıdır. Kapakçıkları ve odacıkların iç yüzeyini kaplayan bu yapı elastik lifler ve ince bağ dokusundan oluşur. Düz ve kaygan yüzeyi sayesinde kanın odacıklar içinde sürtünmeden akmasını sağlar. Aynı zamanda kapakçıkların dayanıklılığında önemli rol oynar.

Bu yapıların tamamı birlikte çalıştığında kalp, kanı doğru yöne ve doğru basınçta gönderebilir. Odacıkların ayrılığı, kapakçıkların düzeni ve duvar kalınlıklarının farklılığı kaybolduğu anda dolaşım bozulur. Bu nedenle kalbin anatomik bütünlüğü fizyolojik işleyişle doğrudan ilişkilidir. Bir sonraki başlığımızda, kalbin bu kusursuz mekanik yapısını yöneten elektriksel iletim sistemini ayrıntılarıyla ele alacağız.

Sonuç olarak,

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.