Kanın Dağılımı ve Dağıtımı

Vücudumuzda ortalama 5 litre kan bulunur. Ve bu kan düzenli olarak ihtiyaç duyan dokulara ulaştırılır. Peki bu 5 litrelik kan hangi damarlarda daha çok vakit geçirir ya da 1 dakikada kaslara gönderilen kan miktarı hep aynı mıdır?

Kanın Dağılımı

Damarlarınızda dolaşan 5 litrelik kan siz dinleniyorken vücudunuzun neresinde bulunuyor? Sizin bir fotoğrafınızı çektiğimizi düşünün. Size hangi dokunun hangi damarında ne kadar kan olduğunu fotoğrafa çizin deseydim nereye ne çizerdiniz?

Damarlarımızda akan kanın en büyük kısmı, %64, sistemik venler ve venüllerde dolaşır. Sistemik arterler ve arteriyoller %13, sistemik kapiller %7, pulmoner damarlar %9 ve kalp kanın %7'lik kısmına sahiptir.

GÖRSEL - Kanın bulunduğu kısımlar

"Sistemik venler ve venüller kanın yarısından fazlasını taşıdığı için kan rezervi olarak ifade edilir."

Venler ve venüllerde dolaşan kanın bu kadar yüksek olmasının çok mantıklı bir sebebi var. Bir doku bir anda yüksek miktarda oksijene ihtiyaç duyarsa; sempatik sinirler venleri uyarır ve venokonstriksiyona sebep olur. Bu durumda venöz dönüş aniden artar ve kardiyak çıktı yükseltilmiş olur.

Kanın Dağıtımı

Şimdi egzersizi örnek alalım. Kassal aktivitenin artmasıyla beraber kaslar venleri sıkıştırıp venöz dönüşü artırırken kardiyovasküler merkez de venokonstriksiyon yaratır. Kan rezervinin kalbe hızlıca döndürlmesiyle ihtiyaç duyan organa çok daha hızlı şekilde oksijen gönderimi yapılır.

Kanın istenmeyen noktalara gitmesini engellemek için o bölgeyi besleyen arteriyollerde vazokonstriksiyon, prekapiller sfinkterlerde kasılma meydana gelir. Kanın istenilen bölgeye gitmesi için ise tam tersi etkiler yaratılır.

"Kasların O2 tüketip CO2 ve H+ üretmesi aerteriyollerde vazodilatasyon etki yaratır."

GÖRSEL - Vazodilatör maddeler

Kanın dağılımından daha önemli bir şeyi konuşalım şimdi. Canlılık ve fonksiyon için dokuların ihtiyaç duyduğu oksijenin miktarından bahsediyorum. Dinlenim anında kardiyak çıktı 5 litredir. Egzersiz esnasında ise 25 litreye kadar çıkabilir çünkü talep artar.

Beyin her zaman aynı miktar kana ihtiyaç duyar, 700 mL. Bu miktar egzersiz esnasında değişmez. Ancak şunu unutmayın; egzersiz anında kardiyak çıktı artar, beyin aynı miktar kanı alsa da oran olarak daha az kan almaktadır.

GÖRSEL - Dinlenme ve egzersizde CO

Kalp kası yani miyokardın ihtiyaç duyduğu kan miktarı dinlenmede 200 mL yani kardiyak çıktının %4'üdür. Egzersiz şiddetiyle doğru orantılı olarak kalbin iş yükü de artar. Bu sebepten ötürü, kalp egzersizde daha fazla kana ihtiyaç duyar ancak oran değişmez (1000 mL, %4)

Deriye gönderilen kana bakarsak dinlenmeye kıyasla 2 neredeyse 3 kat arttığını görüyoruz. Ancak kardiyak çıktı dinlenmeye kıyasla 5 kat arttığı için deriye gönderilen kan orantısal olarak azalmış gözükmektedir.

GÖRSEL - Dinlenme ve Egzersizde kanın dağıtımı

"Terlemeyle ısı yönetimi sağlanır, bu sebeple deriye gönderilen kan egzersiz şiddetine göre değişir."

En büyük değişim iskelet kasına gönderilen kan miktarında gerçekleşir. Kaslar dinlenme anında da oldukça aktif dokulardır. 5 litrelik kardiyak çıktının %17'sini (900 mL) alırlar.

Egzersizle beraber 25 L'ye yükselen kardiyak çıktının artış sebebi olan kaslar egzersizde %17 yerine %85'lik oranı alır. 25 L kardiyak çıktı için %85 21 L kan demektir.

"Egzersiz esnasında 1 dakikada kaslara gönderilen kan miktarı 20 L'yi aşabilir."

Sonuç olarak, sistemik venler kanın %64'lük kısmı barındırdığı için kan rezervi olarak isimlendirilir. Kan dağıtımı dokuların aktif ve inaktiflik durumuna göre yapılır. Kaslar egzersizde O2 tüketip CO2 üreterek vazodilatasyona sebep olurlar. Beyin her zaman 700 mL kan alır. Kalp her zaman kardiyak çıktının %4'lük miktarını alır. Deriye gönderilen miktar ısı yönetimi için değişkendir. Kaslar karsiyak çıktının dinlenme anında yaklaşık %20 egzersiz anında yaklaşık %85'ini alır. Kaslara dakikada 20 L'den fazla kan akışı olabilir.

Konuya ilişkin bilginizi tamamlamak ve kendinize seviye atlatmak için önceki ve sonraki yazılara göz atmayı ihmal etmeyin. Linklere aşağıdan ulaşabilirsiniz.